Tái diễn nhiều lần
Mỏ than Minh Tiến nằm ở trên sườn núi cao, phía dưới là công trình thủy lợi và cánh đồng cấy lúa của người dân các xóm Cây Thổ và Ao Soi, xã Na Mao. Để khai thác được than, Công ty CP Yên Phước phải đào hầm lò, bóc thải lượng đất, đá rất lớn. Đất, đá được thải ra trên sườn núi dốc, trong khi đó công trình bảo vệ môi trường, kè chắn đất, đá chưa được đầu tư một cách bài bản, thiếu chắc chắn, không đáp ứng yêu cầu nên mỗi khi có mưa lớn là đất, đá thải trôi xuống phía dưới vùi lấp ruộng canh tác của nhân dân và công trình thủy lợi.
Điển hình là năm 2018, hai lần đất, đá trên sườn núi trôi xuống vùi lấp đất ruộng của dân, Công ty CP Yên Phước phải đền bù sản lượng lúa, hỗ trợ người dân khôi phục hiện trạng với số tiền hơn 700 triệu đồng. Mặc dù gây ra thiệt hại cho người dân là không nhỏ, nhưng Công ty CP Yên Phước không gia cố, hoàn thiện công trình chắn đất, đá nên trận mưa lớn rạng sáng ngày 29-5 lại cuốn theo khối lượng đất, đá rất lớn trên sườn núi trôi xuống vùi lấp 3,5 ha lúa chuẩn bị cho thu hoạch của người dân hai xóm Cây Thổ và Ao Soi. Đến cánh đồng xóm Ao Soi, thấy mặt ruộng bị đất, đá san phẳng gần như bình địa, lúa chuẩn bị cho thu hoạch bị vùi sâu, không còn nhận ra đâu là bờ ruộng, rác và cành cây trôi dạt khắp nơi.
Với diện tích 3,5 ha lúa chuẩn bị cho thu hoạch bị vùi lấp ngày 29-5, công hót dọn đất đá tràn xuống mặt ruộng, Công ty CP Yên Phước phải đền bù, hỗ trợ cho người dân 264 triệu đồng. Lường trước mùa mưa bão năm nay đất, đá thải từ trên núi sẽ lại trôi xuống gây thiệt hại cho người dân địa phương, mặc dù lúa vụ mùa năm 2019 vừa mới cấy, nhưng hiện nay Công ty CP Yên Phước đã chủ động đền bù trước 70% sản lượng cho nhân dân với số tiền hơn 110 triệu đồng.
Về phía mình, người dân địa phương thấy rõ trong quá trình khai thác mỏ than Minh Tiến, Công ty CP Yên Phước thải ra lượng đất, đá lớn trên sườn núi, khi có mưa lớn chắc chắn sẽ trôi xuống vùi lấp ruộng, thiệt hại cho sản xuất nên chỉ cày bừa và cấy lúa qua loa. Một người dân ở xóm Cây Thổ chia sẻ: “Nếu có cày sâu, bừa kỹ, lúa được chăm sóc cẩn thận cũng sẽ không được thu hoạch bởi đất, đá ở phía trên khi có mưa lớn là tràn xuống vùi lấp mất, khi đó Công ty CP Yên Phước phải đền bù”.
Chưa tuân thủ pháp luật
Tuy nhiên, nếu người dân phải bỏ công sức chăm sóc, đầu tư thuốc trừ sâu, phân bón thì năng suất lúa đạt khoảng 180 - 190 kg thóc/sào, khi bị đất, đá vùi lấp thì Công ty CP Yên Phước đền bù đến 220 kg thóc/sào theo giá thị trường nên người dân không tích cực sản xuất, không đầu tư nữa. Vì thế, diện tích lúa của nhân dân hai xóm Cây Thổ và Ao Soi đã ba lần bị vùi lấp kể từ năm 2018 đến nay, nhưng trong dân không ai bức xúc bởi Công ty CP Yên Phước “hào phóng” đền bù sản lượng cao hơn thực tế và hỗ trợ hót dọn đất đá trên mặt ruộng một cách rất khẩn trương.
Năm 2018 và tháng 4-2019, Sở Công thương, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thái Nguyên đã kiểm tra, yêu cầu phải hoàn thiện kè chắn đất, đá thải, các công trình bảo vệ môi trường, nhưng đơn vị khai thác mỏ than Minh Tiến chưa nghiêm túc thực hiện nên xảy ra tình trạng đất, đá thải tràn xuống cánh đồng ở phía dưới.
Chủ tịch UBND xã Na Mao Nguyễn Văn Hồng bức xúc: Không thể kéo dài điệp khúc đất, đá tràn xuống vùi lấp ruộng là lại đền bù sản lượng cho dân mà đây là vấn đề về tuân thủ các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Chúng tôi đề nghị các cơ quan chức năng, cấp có thẩm quyền kiên quyết yêu cầu đơn vị khai thác mỏ than Yên Phước xây dựng, hoàn thiện kè chắn đất, đá, công trình bảo vệ môi trường, nếu không thì cần đình chỉ hoạt động.
