Caucasus lại “nóng”

Đụng độ tại khu vực biên giới giữa Azerbaijan và Armenia vừa qua đã khiến vấn đề tranh chấp lãnh thổ giữa hai quốc gia vùng Caucasus này “nóng” trở lại. Trong sứ mệnh hòa giải, Nga hối thúc hai bên kiềm chế, nhanh chóng khôi phục đối thoại, tránh đẩy căng thẳng leo thang thành xung đột toàn diện.

Biếm họa của GUNGOR
Biếm họa của GUNGOR

Cuộc đụng độ giữa lực lượng hai nước đêm cuối tuần đã kéo theo các vụ pháo kích liên tiếp nhằm vào các vị trí của nhau tại khu vực biên giới chung những ngày đầu tuần vừa qua. Cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau. Bộ Quốc phòng Azerbaijan tuyên bố đã đẩy lui cuộc tiến công của quân đội Armenia thực hiện từ vùng Tavush của nước này vào Tovuz của Azerbaijan, trong khi chính quyền Erevan cáo buộc lực lượng của Baku bắn đạn pháo nhằm chiếm giữ các vị trí của Armenia.

Những tuyên bố cứng rắn được các lãnh đạo cả hai nước đưa ra. Trong cuộc họp Hội đồng An ninh quốc gia, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliev lệnh cho lực lượng nước này bằng mọi giá bảo vệ chủ quyền quốc gia. Trong khi đó, tại cuộc họp khẩn cấp của Chính phủ, Thủ tướng Armenia Nikol Pashunian khẳng định, Azerbaijan phải chịu trách nhiệm về tình hình căng thẳng leo thang ở khu vực. 

Ngay sau vụ đụng độ, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov điện đàm với những người đồng cấp Azerbaijan và Armenia, nhấn mạnh vai trò trung gian của Moscow, với cả tư cách quốc gia đối tác, lẫn sứ mệnh của Nhóm Minsk thuộc Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) trong nỗ lực hòa giải giữa Baku và Erevan. Phía Nga kêu gọi các bên ngay lập tức ngừng bắn, tôn trọng và tuân thủ cam kết và giải pháp đề xuất của các đồng Chủ tịch Nhóm Minsk, gồm Nga, Mỹ và Pháp. Nga cũng nhắc lại vai trò quan trọng của những thành viên Nhóm Minsk trong cách tiếp cận có trách nhiệm, nhằm đánh giá tình hình hiện tại, đồng thời tránh các tuyên bố và hành động có thể gây thêm căng thẳng ở biên giới Azerbaijan - Armenia.

Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước an ninh tập thể (CSTO), Stanislav Zas nêu quan ngại và kêu gọi triệu tập cuộc họp khẩn của Hội đồng thường trực CSTO. Trong cuộc thảo luận với Tổng Thư ký CSTO, Bộ trưởng Ngoại giao Armenia Zohrab Mnatsakanyan nhắc lại quan điểm của Erevan không chấp nhận những hành động khiêu khích từ quốc gia bên ngoài đối với một thành viên CSTO và cảnh báo về những hậu quả nghiêm trọng...

Vụ đụng độ xảy ra trong bối cảnh Azerbaijan và Armenia vẫn mắc kẹt trong cuộc tranh chấp dai dẳng, liên quan vùng lãnh thổ Nagorny Karabakh. Chỉ một tuần trước đó, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliev chỉ trích mạnh mẽ các cuộc đàm phán nhằm giải quyết tranh chấp với Armenia. Theo Azerbaijan, các cuộc đàm phán dường như chỉ nhằm duy trì hiện trạng, là các lực lượng Armenia chiếm giữ Nagorny Karabakh, vùng lãnh thổ được quốc tế công nhận là một phần của Azerbaijan. Baku cũng cảnh báo, bạo lực có thể tiếp diễn một khi các cuộc đàm phán không biết “đi về đâu”.

Nằm sâu trong lãnh thổ phía tây nam của Azerbaijan, nhưng khu vực Nagorny Karabakh lại có số đông người gốc Armenia sinh sống và đòi sáp nhập vào Armenia. Khu tự trị Nagorny Karabakh cũng tuyên bố ly khai khỏi Azerbaijan. Tranh chấp chủ quyền đẩy Azerbaijan và Armenia vào cuộc giằng co, đỉnh điểm là cuộc chiến kéo dài từ tháng 2-1988 đến tháng 5-1994. Được thành lập năm 1992 và trong vai trò trung gian, Nhóm Minsk nỗ lực tổ chức nhiều cuộc đàm phán để tìm giải pháp cho cuộc xung đột Azerbaijan - Armenia. Tuy nhiên, bạo lực vẫn tiếp diễn bất chấp thỏa thuận ngừng bắn đạt được năm 1994. Từ năm 2008, hơn 10 cuộc gặp cấp cao giữa Azerbaijan và Armenia đã được tổ chức, song giải pháp vẫn chưa được nhất trí. Cả hai nước đều khẳng định chủ quyền với Nagorny Karabakh và không chấp thuận các phương án hòa giải.

Cuộc đối đầu trực tiếp vừa qua tại biên giới Azerbaijan - Armenia được cho là hiếm khi xảy ra. Nơi xảy ra đụng độ cũng nằm cách xa khu vực lãnh thổ tranh chấp Nagorny Karabakh. Điều này cho thấy, bất đồng giữa hai nước không chỉ liên quan Nagorny Karabakh. Căng thẳng giữa hai quốc gia vùng Caucasus này quay trở lại là tiêu điểm lo ngại, nhiệm vụ khôi phục đàm phán đã trở nên cấp bách.