Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc ngày càng có những diễn biến căng thẳng đã làm đảo ngược chính sách điều hành của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED), các đợt nâng lãi suất chấm dứt và lần đầu sau hơn một thập kỷ, cơ quan này đã hai lần ĐCHLS kể từ đầu năm 2019 và để ngỏ một đợt giảm khác trong năm nay.
Tương tự, Ngân hàng T.Ư Trung Quốc (PBOC) cũng liên tục cắt giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc (bốn lần trong năm 2018 và ba lần từ đầu năm 2019 đến nay), điều chỉnh cơ chế để tăng hiệu lực điều hành lãi suất và hạ giá đồng nhân dân tệ (CNY) nhằm hỗ trợ nền kinh tế. Cùng với đó là một loạt bất ổn tại các đầu tàu kinh tế khắp các châu lục như: Ðức, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Argentina… dẫn tới giảm triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Khác với sự phân hóa trong hướng điều chỉnh lãi suất năm 2018, kể từ đầu năm 2019 đến nay, xu hướng ĐCHLS có sự đồng thuận khá cao khi số lần ĐCHLS của các NHT.Ư trên thế giới ngày càng gia tăng, hiện tại đã là 93 đợt điều chỉnh giảm, trong khi chỉ có chín đợt điều chỉnh tăng. Làn sóng ĐCHLS đã lan rộng, song NHNN tiếp tục điều hành CSTT theo hướng thận trọng với mục tiêu ưu tiên là ổn định vĩ mô (lạm phát, tỷ giá…) và cho đến nay, diễn biến thị trường cho thấy, NHNN đã khá thành công với biến số này.
Ngày 12-9-2019, NHNN đã ban hành Quyết định số 1870/QÐ-NHNN về việc điều chỉnh giảm một loạt lãi suất điều hành (LSĐH) ở mức 25 điểm cơ bản, có hiệu lực từ ngày 16-9-2019. Quyết định ĐCHLS đưa đến quan ngại về việc có thể làm tăng lạm phát, bởi khi lãi suất hạ sẽ khuyến khích người dân đi vay, đẩy tiền vào lưu thông. Bên cạnh đó, lãi suất giảm sẽ hạ giá trị tiền đồng, theo đó có thể là lực đẩy tăng tỷ giá lên.
Theo ông Ngô Ðăng Khoa, Giám đốc Kinh doanh trái phiếu và ngoại hối Ngân hàng HSBC Việt Nam, việc NHNN chủ động cắt giảm LSĐH trong thời điểm này là bước đi thận trọng cần thiết để bảo đảm đà tăng trưởng kinh tế được duy trì và tạo điều kiện tăng sức chịu đựng của nền kinh tế trong nước khi đứng trước những bất ổn từ kinh tế thế giới, đồng thời không tạo áp lực lớn lên lạm phát và tỷ giá.
Cùng quan điểm, TS Bùi Quang Tín, chuyên gia NH đánh giá, động thái giảm LSĐH không chỉ phù hợp xu hướng bên ngoài, mà còn phát đi tín hiệu tổ chức tín dụng có khả năng giảm thêm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp như cam kết đã đưa ra từ đầu năm là nỗ lực ổn định lãi suất cho vay và giảm lãi suất khi có điều kiện.
Diễn biến trên thị trường cho thấy, ngay cả khi áp lực lớn và đột ngột đến từ tỷ giá USD/CNY vượt qua ngưỡng 7.0 và CNY liên tục giảm giá, mức giảm lên tới gần 4% chỉ trong tháng 8-2019, VND vẫn đi ngang, thậm chí còn giảm và hiện ở mức thấp hơn cuối năm 2018 là 0,06%. Ðáng chú ý, tháng 8 vừa qua, NHNN mua được hơn 1 tỷ USD từ các NHTM, nhưng chỉ trong hai tuần đầu tháng 9 đã mua vào hơn 2 tỷ USD để bổ sung nguồn DTNH nhà nước. Sau hai đợt mua vào ngoại tệ rất lớn trong bốn tháng đầu năm với 8,35 tỷ USD, ước nâng DTNH lên 66 tỷ USD và từ tháng 7 đến nay, DTNH hiện đã ở mức cao kỷ lục, ước tính hơn 71 tỷ USD. Bên cạnh kinh nghiệm điều hành, nguồn DTNH dồi dào là yếu tố thuận lợi để góp phần ổn định tỷ giá trong những tháng cuối năm.
Thêm một điểm đáng chú ý là cán cân thương mại (CCTM) và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đang diễn biến thuận lợi. CCTM tháng 8 thặng dư 3,43 tỷ USD, là mức thặng dư kỷ lục tính theo tháng trong nhiều năm trở lại đây. Lũy kế tám tháng năm 2019, CCTM thặng dư 5,1 tỷ USD. Dòng vốn FDI đăng ký và giải ngân vẫn tăng đều, đến hết tháng 8 có 11,96 tỷ USD vốn FDI giải ngân (tăng 6,3% so cùng kỳ); dòng vốn đầu tư gián tiếp cũng khá tích cực với các thương vụ bán vốn cổ phần lớn của Vietcombank, Vingroup… cán cân tổng thể thặng dư 9,1 tỷ USD trong sáu tháng đầu năm 2019. Ðặc biệt, một dòng vốn lớn sẽ về trong thời gian cuối năm nay đến từ nguồn kiều hối và thương vụ BIDV bán hơn 603,3 triệu cổ phần, tương đương 15% vốn điều lệ cho KEB Hana Bank (Hàn Quốc) với giá trị hơn 20.295 tỷ đồng.
Từ góc độ tác động đến tỷ giá, theo chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh, Giám đốc nghiên cứu Công ty Nghiên cứu thị trường VietAnalytics, việc ĐCHLS gián tiếp làm giảm áp lực của tỷ giá VND so các đồng tiền khác. Dù việc ĐCHLS này không gây áp lực quá lớn với mục tiêu kiềm chế lạm phát và các yếu tố khác của kinh tế vĩ mô, tuy nhiên, chắc chắn dòng vốn đổ vào thị trường sẽ mạnh mẽ hơn và có thể đẩy tăng trưởng tín dụng mạnh lên. Do đó, kiểm soát cung tiền chặt chẽ, tránh đổ tiền vào các lĩnh vực rủi ro là việc cần thiết để động thái ĐCHLS mang lại hiệu quả tối ưu cho nền kinh tế. Mặt bằng lãi suất VND đã giảm từ mức 4,3 - 4,5%/năm đầu tháng về sát mức 2,8 - 3%/năm, tương đương với mức lãi suất tín phiếu của NHNN. Tỷ giá USD/VND dự kiến vẫn duy trì ổn định trong bối cảnh nguồn cung duy trì dồi dào, dao động trong khoảng 23.200 - 23.230 VND/USD.
