Được ký kết ngày 15-11-2020, RCEP là hiệp định thương mại tự do (FTA) có quy mô lớn nhất hiện nay mà Việt Nam tham gia. RCEP bao phủ 30% dân số thế giới, chiếm 32% GDP toàn cầu. Đến nay, hiệp định này chưa có hiệu lực, do cần có ít nhất sáu nước ASEAN và ba nước ngoài khối phê chuẩn. Mới đây, Trung Quốc đã phê chuẩn RCEP vào ngày 8-3-2021. Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, đây chính là thời gian DN cần có sự tìm hiểu, chuẩn bị kỹ về chiến lược để sẵn sàng tận dụng cơ hội và thích ứng các thách thức khi RCEP đi vào thực thi.
Phát biểu ý kiến tại hội thảo “RCEP và hàm ý chiến lược kinh doanh cho DN trong bối cảnh mới” diễn ra mới đây, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ hội nhập quốc tế TP Hồ Chí Minh (CIIS) Huỳnh Minh Vũ nhận định, RCEP mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu (XK), giúp Việt Nam kết nối tốt hơn chuỗi cung ứng toàn cầu so các FTA khác. Với các cam kết về mở cửa thị trường trong lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và áp dụng một quy tắc xuất xứ (QTXX) chung giữa 15 nước (thay vì áp dụng năm bộ QTXX theo năm FTA của ASEAN+1 như hiện nay) giữa tất cả các bên tham gia cũng như tăng cường các biện pháp tạo thuận lợi thương mại, việc thiết lập Hiệp định này sẽ tạo cơ hội để phát triển các chuỗi cung ứng mới trong khu vực mà DN Việt Nam sẽ có cơ hội tham gia.
Hiệp định RCEP sẽ giúp thiết lập thị trường XK của ASEAN ổn định lâu dài. Trước tình hình thế giới đầy biến động gây ra những xáo trộn về chuỗi cung ứng trong những năm gần đây, việc hình thành một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới theo RCEP sẽ tạo ra một thị trường ổn định dài hạn cho Việt Nam, qua đó góp phần thực hiện chính sách xây dựng nền sản xuất định hướng XK.
Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu (XNK) khu vực TP Hồ Chí Minh, Cục XNK (Bộ Công thương) Trần Ngọc Bình nhấn mạnh, các DN XK phải đặc biệt chú ý các nội dung liên quan QTXX được quy định trong RCEP có những điểm mới khác biệt về QTXX so các FTA khác mà Việt Nam đang thực thi. Các quy định về QTXX trong RCEP có một số điểm mới nhưng lại không quá khó cho DN XK khi thực thi, hứa hẹn mang lại nhiều cơ hội lớn cho hàng hóa Việt Nam, góp phần giúp DN tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng khu vực. Ngoài ra, để khai thác hiệu quả RCEP, DN không chỉ quan tâm riêng cam kết của Việt Nam mà còn phải xem chúng ta cam kết gì với 14 đối tác còn lại. Ngoài các lợi ích, DN trong nước cũng cần chủ động nắm bắt và chuẩn bị trước về các tác động bất lợi mà RCEP gây ra, nhất là việc gia tăng cạnh tranh ngay tại thị trường nội địa. Do đó, DN phải có hai chiến lược. Về ngắn hạn, các DN phải củng cố thị trường trong nước, nâng cao chất lượng mặt hàng, nhận diện thương hiệu của mình chuẩn xác. Với chiến lược dài hạn, DN phải xây dựng kế hoạch mở cửa thị trường, thậm chí thị trường quen với mặt hàng có lợi thế.
Vì thế, về chiến lược, theo Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) Nguyễn Anh Dương, không nên tách rời RCEP với FTA khác, vì nó là một phần của tiến trình hội nhập. Cùng với RCEP, các DN cần phải khai thác các sân chơi khác như: CPTPP, EVFTA... khi mà cơ hội mang đến không hề nhỏ.
Mặt khác, khi thực thi RCEP đặt ra yêu cầu giao kết hợp đồng, thực hiện giao dịch chặt chẽ hơn so một số FTA khác. Vì vậy, DN cần nắm bắt, hiểu đúng các quy định pháp lý để vận dụng, thực thi hiệu quả. Đặc biệt, về vấn đề tranh chấp, có một số dạng tranh chấp phổ biến mà DN cần lưu ý như: Tranh chấp về xuất xứ hàng hóa; hợp đồng liên quan các yếu tố soạn thảo, giao kết, giải thích, thực hiện, số lượng, chất lượng, giá, phương thức thanh toán, thời gian, địa điểm, phương thức giao hàng, luật áp dụng, phương thức giải quyết tranh chấp...
Phó Tổng thư ký Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) Châu Việt Bắc cho biết, việc đưa Hiệp định RCEP vào thực thi cần có một số cơ chế, như ban hành văn bản hướng dẫn xem thuế được giảm như thế nào, cấp chứng nhận xuất xứ ra sao... Các bộ, ngành cũng phải dự thảo văn bản, đăng lên cổng thông tin điện tử và lấy ý kiến rộng rãi của tất cả những đối tượng liên quan... Về phía DN, muốn tham gia “sân chơi” mở rộng như RCEP, đòi hỏi cần nắm vững quy định pháp lý để hạn chế rủi ro và những nguy cơ tiềm ẩn khi ký kết hợp tác với đối tác nước ngoài.
Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới, cùng với các cơ hội, DN cũng đối mặt nhiều tranh chấp có tính quốc tế với đối thủ cạnh tranh. Vì lẽ đó, việc trang bị kiến thức về luật pháp quốc tế và kinh nghiệm tham gia, xử lý các sự vụ tranh chấp là rất cần thiết. DN cần chủ động tìm hiểu các vụ kiện hay tranh chấp thương mại để nghiên cứu, tích lũy kinh nghiệm cho chính mình. Ngoài ra, cần tìm hiểu kỹ, chính xác mọi thông tin của đối tác về năng lực tài chính và các yêu cầu về chất lượng sản phẩm, nhằm bảo đảm quá trình giao kết hợp đồng được đúng thủ tục pháp lý, quy định pháp luật và hài hòa lợi ích của các bên.
