Theo ông Nguyễn Văn Tiến, Chánh Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: Soda công nghiệp không phải là chất cấm, vẫn được bán và lưu hành trên thị trường. Tuy nhiên, đây là soda công nghiệp nên không được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm, cụ thể là không được sử dụng trong sản xuất nước mắm. Việc ba doanh nghiệp (theo báo cáo của thanh tra là Công ty TNHH CBTP Hòa Hiệp, Công ty TNHH thực phẩm Tấn Phát, Công ty TNHH MTV Điều Hương) có hành vi sử dụng nguyên liệu là hóa chất công nghiệp soda Na2CO3 để sản xuất nước mắm là hành vi gian lận thương mại.
Cũng theo ông Tiến, từ nguồn tin báo của nhân dân qua đường dây nóng Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cùng với kết quả trinh sát của lực lượng công an, các lực lượng thanh tra liên ngành đã đồng loạt kiểm tra đột xuất và tiến hành lấy mẫu tại chỗ, dừng sản xuất, niêm phong tất cả sản phẩm đã sản xuất ra và vật tư tại ba doanh nghiệp trên. Sau khi xem xét, bàn bạc, ngày 6-6-2019 đoàn công tác thống nhất chuyển hồ sơ cho cơ quan an ninh để xử lý theo quy định của pháp luật. Sau khi chuyển hồ sơ cho cơ quan an ninh, ngày 13-6-2019, cơ quan an ninh đã có văn bản đề nghị Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục phối hợp xác minh thêm, lấy mẫu một số sản phẩm trên thị trường bị nghi ngờ, mã hóa và gửi mẫu cho Viện Kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm quốc gia để kiểm nghiệm.
Kết quả kiểm nghiệm cho thấy các chỉ số kim loại nặng và những chỉ số khác đều ở ngưỡng quy định. Cục An ninh kinh tế thấy không có đủ căn cứ để xử lý hình sự nên đã đề nghị với Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xử lý hành chính.
Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã quyết định xử phạt hành chính đối với bốn đơn vị này với số tiền 782 triệu đồng. Theo báo cáo của Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, một đơn vị khác là Công ty Liên Thành không sử dụng soda công nghiệp nhưng vẫn bị xử phạt sáu triệu đồng vì không có tấm che tách khu sản xuất với cống khi bị triều cường.
“Bên cạnh việc xử phạt hành chính, chúng tôi yêu cầu ba đơn vị có sử dụng soda công nghiệp phải chuyển đổi mục đích sử dụng. Sau quá trình xử lý, các đơn vị này đã chấp hành nghiêm túc, số tiền đã nộp đủ vào kho bạc nhà nước, đã chấp hành dừng sản xuất, chuyển đổi mục đích sử dụng sản phẩm. Các đơn vị này không thể sử dụng sản phẩm này (chất soda công nghiệp) bởi chúng tôi đã niêm phong tất cả”, ông Tiến nói.
Về việc tại sao các sản phẩm được sử dụng sai mục đích không bị tịch thu, tiêu hủy, ông Tiến cho rằng: Đây không phải là chất cấm, vẫn được bán trên thị trường nên không thể tịch thu, tiêu hủy. Hành vi này của các doanh nghiệp chủ yếu là gian lận thương mại. Bởi nếu sản xuất nước mắm, thì phải làm chượp, ủ chượp một thời gian dài mới làm nguyên liệu sản xuất nước mắm được. Nhưng các cơ sở này đã dùng nước của sản xuất bột ngọt của nước này (có tỷ lệ đạm rất nhỏ), cho chảy qua bể chượp chủ yếu là bã, bổi tôm để lấy mùi tanh. Do rất chua nên họ phải dùng soda công nghiệp để khử chua trung hòa vị, sau đó cho chất tạo màu và đun tách thủy phân, cô đặc đạt độ đạm 30-35 độ, từ đó bán cho các cơ sở chế biến nước mắm.
“Khi các đơn vị này đang triển khai thực hiện thì bị phát hiện và xử lý. Chúng tôi sẽ xem xét sẽ xử lý nghiêm nếu sản phẩm sai mục đích lọt ra thị trường. Nếu các chỉ số trên ngưỡng sẽ phải xử lý hình sự”, ông Tiến nói.
Ông Tiến cũng cho biết, để kiểm tra việc chấp hành các doanh nghiệp nêu trên, đầu năm 2020, ngay sau Tết Nguyên đán Canh Tý, Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tổ chức đoàn kiểm tra liên ngành tái kiểm tra lại hoạt động và các sản phẩm đã niêm phong của các cơ sở đã vi phạm.
Trước đó, trong báo cáo Tổng kết năm của Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, năm 2019, đơn vị này đã phát hiện, tiêu hủy hơn 48 tấn soda công nghiệp (chuyên dùng để sản xuất xà phòng và chất tẩy rửa vệ sinh) tại một số doanh nghiệp để phục vụ cho sản xuất nước mắm. Ngay khi thông tin trên được đăng tải trên báo chí đã gây hoang mang cho nhiều người tiêu dùng.
