Tọa đàm trực tuyến Cơ hội và thách thức cho ngành mía đường

 

Sau nhiều năm gặp khó khăn, giờ đây doanh nghiệp và người trồng mía đang đứng trước cơ hội được cạnh tranh công bằng, sau khi Bộ Công thương ra quyết định áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tạm thời đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan. Những nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành trung ương, Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) nhằm tháo gỡ khó khăn, bảo vệ ngành sản xuất mía đường trong nước phát triển trước tác động của hội nhập quốc tế, trong đó có biện pháp phòng vệ thương mại, đang phát huy hiệu quả trong thực tiễn, nhận được sự phản hồi tích cực từ người nông dân trồng mía nói riêng và ngành mía đường nói chung.

Người nông dân trồng mía mấy năm vừa qua gặp rất nhiều khó khăn do giá đường, giá mía tụt giảm. Nay giá đường trong nước tăng lên, nhà máy đường hoạt động có lãi, các doanh nghiệp đã điều chỉnh giá mua mía của nông dân tăng lên để chia sẻ lợi ích. Doanh nghiệp tăng cường sản xuất để tranh thủ giai đoạn thuận lợi này.

Tuy nhiên, nhu cầu đường nguyên liệu tăng lên cũng dẫn đến hiện tượng tranh mua, tranh bán giữa các doanh nghiệp mía đường, giữa doanh nghiệp với thương lái. Phòng vệ thương mại được cho là chỉ giải quyết được phần nào những khó khăn của ngành mía đường. Để phát triển bền vững, vẫn cần xây dựng được mối liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và người nông dân, xây dựng được vùng nguyên liệu mía chất lượng, bền vững; đầu tư công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Để góp phần làm rõ hơn vấn đề này, hôm nay, Báo Nhân Dân điện tử tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề: Cơ hội và thách thức cho ngành mía đường.

Tham gia chương trình hôm nay, tôi xin trân trọng giới thiệu các khách mời:

- Ông Nguyễn Thanh Hiền - Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An

- Ông Đinh Duy Vượt - Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai

- Ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản - Bộ NN&PTNT

- Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại - Bộ Công thương

- Bà Nguyễn Cẩm Trang –  Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công thương

- Ông Ngô Quang Tú - Trưởng phòng Cục chế biến Lâm sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

-  Ông Trần Công Thắng - Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách công nghiệp

- Ông Nguyễn Văn Lộc - Quyền Tổng Thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam

- Ông Phạm Hồng Dương - Phó Chủ tịch Thường trực HĐQT Công ty Cổ Phần Thành Thành Công - Biên Hoà

- Ông Lê Văn Tam - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Mía đường Lam Sơn

- Bà Lê Thị Quỳnh Trang - Chủ tịch HTX Tân Tiến, tỉnh Gia Lai

- Ông Vũ Văn Nghị - nông dân trồng mía tỉnh Thanh Hóa

- Ông Lê Đình Dũng - nông dân trồng mía tỉnh Thanh Hóa

 

Kính thưa các đại biểu, đồng nghiệp và quý bạn đọc,

Cách đây không lâu, vào ngày 16-9-2020, Báo Nhân Dân điện tử đã tổ chức Tọa đàm trực tuyến “Tìm giải pháp cho ngành mía đường trong tình hình mới” nhằm triển khai Chỉ thị số 28/CT-TTg ngày 14-7-2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam.

Trong nhiều giải pháp cần sớm được triển khai trong thời gian tới để “cứu” ngành mía đường, tại Chỉ thị số 28/CT-TTg, Thủ tướng Chính phủ có nhấn mạnh đến việc giao Bộ Công thương chủ trì, phối hợp các cơ quan, đơn vị liên quan chủ động theo dõi, kịp thời đề xuất việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đường nhập khẩu phù hợp các cam kết quốc tế.

Sau một thời gian điều tra nghiêm túc, tuân thủ đúng các quy định của WTO và pháp luật Việt Nam, ngày 9-2-2021, Bộ Công thương đã ban hành Quyết định áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tạm thời đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan. Quyết định này đã trả lại sự công bằng, đồng thời mở ra cơ hội cạnh tranh sòng phẳng cho ngành mía đường của Việt Nam.

Tuy nhiên cơ hội luôn đi kèm thách thức, vẫn còn những khó khăn cần được tháo gỡ, như các chính sách khuyến khích cơ giới, tự động hóa hay cơ chế hỗ trợ vốn cho ngành mía đường. Bên cạnh đó, sau một thời gian gặp khó khăn, nhiều nơi, người nông dân bỏ trồng mía hoặc không đầu tư nâng cao chất lượng cho cây mía. Do đó, vùng nguyên liệu trồng mía cũng đang xuống cấp, không đạt chất lượng, không bảo đảm sản xuất đủ phục vụ nhu cầu của các doanh nghiệp. Đặc biệt, sau khi Hiệp hội Đường thế giới đưa ra dự báo sản lượng đường toàn cầu sụt giảm, đã đẩy giá đường lên cao. Điều này dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán, khiến nhiều nhà máy thiếu mía nguyên liệu sản xuất, đe dọa chuỗi sản xuất và cung ứng.

Chính vì vậy, trong buổi tọa đàm hôm nay, chúng tôi mong muốn, các vị đại biểu, các vị khách mời trao đổi thẳng thắn, tổng kết thực tiễn và đề xuất được các giải pháp hiệu quả về cả pháp lý, tuyên truyền… để giúp ngành mía đường sớm ổn định, tận dụng cơ hội để phát triển bền vững.

Thay mặt Ban Nhân Dân điện tử, xin cảm ơn các vị khách mời và các đồng nghiệp từ hơn 20 cơ quan báo chí đã tham gia buổi tọa đàm trực tuyến hôm nay.

Chúc các quý vị mạnh khỏe, chúc buổi tọa đàm thành công tốt đẹp! 

Bà Nguyễn Cẩm Trang –  Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công thương:

 

Theo Tổ chức Mía đường quốc tế (ISO), thị trường đường thế giới và tình hình sản lượng vụ 2019-2020 cho thấy nguồn cung đường toàn cầu không bị thiếu hụt nhiều như các năm trước do nhu cầu tiêu thụ đường của toàn thế giới đã bị chững lại bởi tác động của dịch Covid-19 trong khi đó sản lượng sản xuất đường của Brazil và Ấn Độ tăng (nước sản xuất và xuất khẩu đường lớn nhất thế giới).

Việt Nam là một trong những nước sản xuất và tiêu thụ đường lớn trên thế giới và trong khối ASEAN. Năng lực sản xuất trung bình của Việt Nam hàng năm đạt 1-1,3 triệu tấn đường trong khi nhu cầu tiêu dùng trực tiếp và cho sản xuất chế biến là khoảng hơn hai triệu tấn/năm.

Theo thống kê của cơ quan Hải quan, giai đoạn 2017-2019 đường nhập khẩu vào Việt Nam đạt 200 nghìn tấn đến 400 nghìn tấn, trong đó nhập khẩu đường thô và đường tinh luyện (mã HS 1701) đạt gần 250 nghìn tấn/năm (năm 2018-2019); đường lỏng (mã HS 1702) nhập khẩu trung bình đạt 150 nghìn tấn/năm (năm 2018-2019). 

Tác động của việc bãi bỏ hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường để thực hiện cam kết theo Hiệp định ATIGA tới tình hình ngành mía đường trong nước đã được dự báo trước thời điểm ngày 1-1-2020.

Theo số liệu thống kê của cơ quan Hải quan, tổng lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng đột biến trong năm 2020 đạt hơn 1,5 triệu tấn. Do lượng đường nhập khẩu tăng đột biến trong năm 2020 nên sản lượng sản xuất đường trong nước bị ảnh hưởng đáng kể (niên vụ 2019-2020 ép chưa được 900 nghìn tấn đường so với trung bình hàng năm trên 1,2 triệu tấn đường).

Tháng 1-2021, đường nhập khẩu vẫn tiếp tục đạt mức cao, đạt 113 nghìn tấn, do các doanh nghiệp chủ động tăng nhập khẩu để dự trữ nguồn hàng trước khi quyết định áp thuế phòng vệ thương mại của Bộ Công thương có hiệu lực (Quyết định số 477/QĐ-BCT ban hành ngày 9-2-2021 và có hiệu lực sau bảy ngày là ngày 16-2-2021).

Tuy chưa có số thống kê chính thức của cơ quan Hải quan trong tháng 2-2021, nhưng đã có một số dấu hiệu tích cực từ khi Quyết định số 477 có hiệu lực như: Giá bán đường sản xuất trong nước đã tăng trung bình từ 1.500 - 2.000 đồng/kg so với thời điểm cuối năm 2020; Giá thu mua mía nguyên liệu của người trồng mía cũng tăng so với vụ ép năm ngoái, tăng từ 50 nghìn – 100 nghìn đồng/tấn (giá mua trung bình hiện tại dao động khoảng  950 nghìn - 1 triệu đồng/tấn). 

Ông Lê Văn Tam - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn:

 

Như chúng ta đã biết, ngành mía đường Việt Nam trong những năm qua gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt sau khi hiệp định ATIGA có hiệu lực. Do ngành đường Thái Lan được trợ giá, trợ cấp nên đường Thái Lan nhập khẩu vào Việt Nam rất thấp, giá thành sản xuất đường của các nhà máy trong nước không thể cạnh tranh được kể cả các nhà máy đã phải mua giá mía thấp của bà con nông dân.

Giá mía thấp làm cho diện tích vùng nguyên liệu tụt giảm nghiêm trọng, diện tích mía của cả nước từ 300.000 ha, đến nay chỉ còn dưới 160.000 ha. Tổng số nhà máy đường từ 41 nhà máy, đến nay chỉ còn 29 nhà máy hoạt động nhưng cầm chừng, nguyên liệu thiếu trầm trọng nên chỉ đáp ứng được 50% công suất thiết kế. Sản lượng đường sản xuất trong nước từ hơn 2,0 triệu tấn/năm đến nay chỉ còn dưới 1 triệu tấn. 

​Trước những khó khăn của ngành mía đường, Chính phủ và các Bộ ngành Trung ương và địa phương đã có những chính sách hỗ trợ. Đặc biệt là chỉ thị số 28/CT-TTg, ngày 14-7-2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới.

​Trên cơ sở Chỉ thị số 28, sau khi điều tra, Bộ Công thương đã ban hành Quyết định số 477/QĐ-BCT, ngày 9-2-2021 về việc áp dụng các biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp tạm thời đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan. Đây là Quyết định hết sức kịp thời, bước đầu tháo gỡ những khó khăn cho ngành mía đường trong nước.

Có thể thấy Quyết định số 477 đã xác định được đúng đắn giá trị thực tế của ngành mía đường trong nước, nếu cạnh tranh sòng phẳng thì ngành mía đường trong nước không thua kém các nước trong khu vực.

​Đây là điều kiện tốt để từng bước phục hồi lại ngành mía đường trong nước, đặc biệt là vùng nguyên liệu của các nhà máy và các doanh nghiệp sản xuất mía đường. Với giá đường được đánh giá đúng với giá trị thực, giá đường tăng, các nhà máy sẽ tăng giá mua mía cho bà con nông dân, người trồng mía yên tâm tập trung đầu tư thâm canh, nâng cao năng suất, chất lượng mía, từ đó từng bước khôi phục lại vùng nguyên liệu, các nhà máy có đủ nguyên liệu để sản xuất

Thực tế vụ 2020-2021 nhiều nhà máy đã tăng giá thu mua mía cho bà con nông dân, đối với Lam Sơn đã thông báo giá mua mía trước vụ ép là 1.000.000 đồng/tấn 10 CCS tại ruộng. Cao hơn giá trong vùng 200.000 đồng/tấn và cao hơn so với vụ trước 2019-2020 là 150.000 đồng/tấn.

Giá đường tăng, giá mua mía tăng, người trồng mía thu nhập cao sẽ góp phần phát triển kinh tế các địa phương có vùng nguyên liệu mía.

​Tuy nhiên, theo tôi khó khăn lớn nhất vẫn là việc kiểm soát đường nhập lậu. Nếu không quyết liệt, không kiểm soát chặt chẽ đường nhập lậu sẽ gây lũng đoạn giá đường trong nước, đường các nhà máy sản xuất trong nước sẽ không tiêu thụ được, doanh nghiệp mía đường sẽ tiếp tục gặp khó khăn như những năm trước đây.

​Bên cạnh đó việc nhập khẩu đường từ Thái Lan qua nước khác rồi nhập về Việt Nam cũng khó được kiểm soát sẽ xảy ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, gian lận thương mại.

Ông Phạm Hồng Dương - Phó Chủ tịch Thường trực HĐQT Công ty Cổ Phần Thành Thành Công - Biên Hoà:

 

Theo tôi Quyết định chống bán phá giá là điểm sáng cho ngành mía đường Việt Nam tại thời điểm này. 

Quyết định chống bán phá giá và chống trợ cấp là thực sự cần thiết cho ngành mía đường tại thời điểm này. Cảm ơn anh Tuấn đã nhìn thấy các điểm mấu chốt về sự cạnh tranh không lành mạnh của đường Thái Lan khi họ trợ giá cho người bán và bán phá giá, gây khó khăn cho thị trường Việt Nam.

Quyết định này đã mang lại những lợi ích thiết thực không chỉ cho các nhà máy mà còn cho nông dân.

Về dài hạn, các nhà máy cũng như người nông dân cần cải tiến năng lực cạnh tranh của riêng mình để bảo đảm cạnh tranh dài hạn với các đối thủ xuang quanh chúng ta.  

Bà Lê Thị Quỳnh Trang, Chủ tịch HTX Tân Tiến (Gia Lai):

 

Thời gian vừa qua, tính từ đầu vụ thu hoạch đến thời điểm hiện tại, giá thu mua nguyên liệu của công ty mía đường Thành Công đối với vùng nguyên liệu của chúng tôi đã tăng khoảng 20%. Tuy nhiên, giá thu mua chưa phải là yếu tố quyết định sự thành công cho vụ thu hoạch vừa rồi mà là sự hỗ trợ của rất nhiều bộ, ngành và đặc biệt là sự hỗ trợ của doanh nghiệp và công ty mía đường Thành Công Gia Lai, đã hỗ trợ rất nhiều chính sách trong thâm canh và ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Tính tới thời điểm này, bên cạnh sự hỗ trợ về chính sách, áp dụng, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, cùng với điều kiện thuận lợi về thời tiết đã giúp cho cây mía tăng năng suất. Đối với tỉnh Gia Lai và các doanh nghiệp như chúng tôi hiện tại có thể nói rằng là một vụ thu hoạch thành công.

Tôi cho rằng, quyết định áp thuế đối với đường nhập khẩu của các cơ quan chức năng là một quyết định hợp lý và cần thiết. Quyết định này đã góp phần bảo vệ những người trồng mía như chúng tôi và các doanh nghiệp hoạt động trong ngành mía đường, xuất khẩu mía đường phát huy được nội lực của mình.

Ông Nguyễn Văn Lộc - Quyền Tổng Thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam:

 

Thứ nhất, việc áp thuế chống bán phá giá (CBPG) và chống trợ cấp (CTC) tạm thời đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan được Bộ Công thương quyết định sau quá trình điều tra 5 tháng bắt đầu từ 21-9-2020 theo đúng quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới và luật pháp Việt Nam. Và kết quả điều tra đã chứng tỏ thực sự có hành vi trợ cấp và bán phá giá gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành đường Việt Nam đến mức vô cùng nghiêm trọng khi hơn 50% hộ nông dân trồng mía đã bị tước quyền sản xuất và 1/3 số nhà máy buộc phải đóng cửa.

Thứ hai, kết quả điều tra cho thấy các sản phẩm đường mía nhập khẩu từ Thái Lan, bao gồm đường tinh luyện và đường thô, đã được trợ cấp, bán phá giá ở mức 48,88%, trong khi đặc trưng sản xuất của ngành mía đường tại mọi quốc gia là chi phí mía chiếm đến 70-80% giá thành sản xuất, có nghĩa là liên tiếp nhiều năm lượng đường phá giá đã tràn vào gây tác dụng ép giá kìm giá khiến ngành đường Việt Nam phải bán đường ở mức giá không đủ trả tiền nguyên liệu mía, và tác dụng của mức phá giá này là mang tính hủy diệt chuỗi liên kết vì không ngành sản xuất chế biến nào có thể tồn tại trong điều kiện như thế. 

Như vậy, việc quyết định áp thuế sau quá trình điều tra đã cho thấy bộ mặt thật của môi trường cạnh tranh trong ngành đường ASEAN đã bị biến dạng bởi các biện pháp trợ cấp và phá giá để dành thị phần chứ không phải môi trường của năng lực cạnh tranh thực sự, và chứng tỏ những đánh giá trước đây về năng lực cạnh tranh của ngành đường Việt Nam không chịu đổi mới, chưa sẵn sàng cho hội nhập, chỉ đi xin cơ chế là hoàn toàn sai lệch.

Việc áp thuế phòng vệ thương mại là sự can thiệp kịp thời và chẳng khác nào chiếc phao cứu sinh xuất hiện kịp thời trong hoàn cảnh thập tử nhất sinh của ngành đường Việt Nam. Tuy nhiên, do đã bị thiệt hại quá nặng nề nên việc phục hồi sẽ còn rất nhiều gian truân trở ngại đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của ngành. Ngành mía đường Việt Nam mong chờ quyết định áp thuế chính thức với mức thuế thích đáng sớm được ban hành để bảo đảm giá đường giá mía tương đương với các đồng nghiệp trong khu vực tạo điều kiện cho nông dân và các nhà máy của ngành đường Việt Nam được hoạt động trong môi trường cạnh tranh công bằng và minh bạch.

 Ông Đinh Duy Vượt – Phó trưởng Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Gia Lai:

 

Qua ý kiến của cử tri là người gắn bó với cây mía và cử tri của các nhà máy đường trên địa bàn đều phấn khởi cho rằng việc áp dụng hàng rào bảo vệ doanh nghiệp, trong đó có thuế phòng vệ thương mại đối với đường Thái Lan nhập khẩu là cấp thiết. Cử tri phấn khởi cảm ơn động thái này và ví như có được “phương thuốc hồi sinh, như hạn gặp mưa” với ngành mía đường và người nông dân bởi vì qua khảo sát, chúng tôi thấy giá mía, giá đường đều tăng; giá mía tăng trên 100-200 nghìn đồng/tấn với chữ đường (CCS-Commercial cane sugar - hàm lượng % đường có trong mía) là 10 CCS, được nhà máy hỗ trợ chi phí vận chuyển, thu hoạch, mía sạch. Mỗi ha nông dân lãi 30-50 triệu đồng. Giá đường tăng gần 50% khoảng trên 4.000 đồng/kg so với năm 2020 (những vụ trước nhà máy, nhiều gia đình trồng mía bị lỗ, hoặc hòa vốn hoặc có lãi không đáng kể). Chính vì vậy sự đầu tư vào cây mía bắt đầu có hiệu quả, có lãi, có niềm tin vào cây mía. Một số nhà máy đã tạo những sự hỗ trợ cần thiết đối với nông dân trồng mía, như hỗ trợ vận chuyển 30 nghìn đồng/tấn, hỗ trợ thu hoạch 40 nghìn đồng/tấn, hỗ trợ mía sạch 20 nghìn đồng/tấn. Cả nông dân và nhà máy đều đạt những hiệu quả ban đầu cho nên có những gắn bó tốt hơn.

Cử tri đánh giá cao những hành động quyết liệt của các cơ quan bảo vệ pháp luật, đấu tranh phòng chống buôn lậu, trong đó có mặt hàng mía đường tuồn vào nước ta. Chính vì vậy, bước đầu giảm bớt áp lực cho ngành mía đường, nhất là tác động xúc tác quan trọng lan tỏa, giúp người trồng mía tiếp tục có niềm tin, động lực chung thủy với cây mía. 

Tuy nhiên, qua ý kiến của các vị đại biểu, chúng tôi thấy giải pháp này chỉ mang lại thuận lợi tạm thời, tháo gỡ cho ngành mía đường trước mắt, có thêm thời gian để chuẩn bị hội nhập cạnh tranh xu thế tất yếu phải thực hiện cam kết ATIGA. ATIGA buộc tất cả các doanh nghiệp mía đường và người trồng mía phải phối hợp với nhau. 

Tại Kỳ họp thứ 6 của Quốc hội khóa XIV, tôi cũng đã báo cáo về vấn đề này. Như chúng ta biết rủi ro của ngành mía đường cũng chính là rủi ro rất nhiều mặt, đặc biệt là đời sống của hàng nghìn công nhân, hộ nông dân, và lao động nông nghiệp, nhất là vùng đồng bào các dân tộc trồng mía. Riêng đối với Tây Nguyên, cây mía và các sản phẩm nông nghiệp chủ lực luôn chịu nhiều rủi ro bởi thời tiết cực đoan, thường xuyên xảy ra vòng luẩn quẩn mất mùa, mất giá hoặc mất cả hai nên vẫn diễn ra trồng - chặt, chặt - trồng, đốt bỏ trong đó có cây mía, cộng với buôn lậu gian lận thương mại đã ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội, đời sống của nông dân, nhất là đồng bào các dân tộc trồng mía, khả năng thích ứng, đề kháng còn hạn chế.

Để ngành mía đường phát triển bền vững, không bị Thái Lan “thôn tính” và từng bước cạnh tranh sòng phẳng với Thái Lan, đồng thời phải thực hiện đúng cam kết ATIGA và hội nhập, thì phải có nhiều giải pháp đồng bộ, đặc biệt là sự hỗ trợ của Nhà nước đối với nông dân, với nhà máy. 

Ngành mía đường phải khẩn trương tái cơ cấu đổi mới toàn diện nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường… là điều kiện tiên quyết theo đó: Phải sớm hiện đại hóa các nhà máy, đa dạng các sản phẩm, phụ phẩm từ bã mía như điện, phân bón…

Muốn vậy Nhà nước sớm xây dựng ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ, ưu đãi, bảo hộ, vay vốn, thuế và các điều kiện thiết yếu cho nhà máy đường và người trồng mía…đặc biệt là lộ trình bảo hộ phù hợp với thực tiễn ngành đường, và người trồng mía hiện nay. Tiếp tục kiểm soát nhập khẩu, đấu tranh quyết liệt, ngăn chặn một cách hiệu quả, triệt phá, xử lý nghiêm buôn lậu, gian lận thương mại nhất là mặt hàng đường từ Thái Lan và các nước tuồn vào Việt Nam, kiểm soát thị trường nội địa.

Chính phủ có chính sách hỗ trợ cho nông dân trồng mía, trong đó đặc biệt là đầu tư về cơ giới hóa, sửa đổi chính sách đất đai, hạn điền là cánh đồng lớn để phát triển vùng nguyên liệu tập trung vốn được xem là điều kiện tiên quyết để cơ giới hóa, đầu tư giao thông, thủy lợi…, đây là những vấn đề bức thiết hiện nay. Tăng cường công tác nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất, công tác bảo vệ thực vật, giống…

Phát triển các loại hình liên kế hợp tác hiệu quả trong tổ chức sản xuất tạo dựng mối liên kết gắn bó tin tưởng giữa doanh nghiệp với nông dân “sướng khổ có nhau, cùng thắng, cùng chia sẻ rủi ro nếu có”.
 

 Ông Nguyễn Thanh Hiền - Phó trưởng Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Nghệ An: 

 

Trong quá trình hội nhập sâu kinh tế thế giới và khu vực, ngành mía đường gặp nhiều khó khăn. Thực trạng đường nhập lậu và nhập khẩu giá rẻ tại Thái Lan là thực tế. Tôi nhận được rất nhiều ý kiến của cử tri là đại diện các nhà máy mía đường, người nông dân trồng mía và đặc biệt là nhận được nhiều văn bản của Hiệp hội mía đường thông tin về vấn đề này, giúp đại biểu chúng tôi nhìn nhận tổng quan về sự phát triển ngành mía đường trong giai đoạn vừa rồi.

Tôi đã có một số phát biểu trên một số diễn đàn của Quốc hội và trực tiếp trao đổi với lãnh đạo ngành công thương, ngành nông nghiệp. Rất mừng là từ quá trình trao đổi tác động tại nghị trường, các ý kiến đã được được ngành chức năng tiếp thu và đã vào cuộc xử lý.

Trước thực trạng đường nhập lậu và đường nhập khẩu giá rẻ từ Thái Lan, bước đầu các cơ quan chức năng đã kịp thời đưa ra các biện pháp, giải pháp nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của ngành mía đường Việt Nam, trong khi vẫn bảo đảm phù hợp với thông lệ quốc tế và ATIGA. Trong các giải pháp đó, tôi cho rằng giải pháp áp thuế phòng vệ thương mại (PVTM) là một trong những biện pháp tích cực có nhiều khả năng bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của ngành sản xuất trong nước.

Tôi cho rằng việc áp dụng thuế phòng vệ thương mại (PVTM), chống bán phá giá là biện pháp tích cực. Tôi đồng tình ý kiến ông Lộc vừa nêu, việc áp dụng này sẽ bớt việc đường nhập lậu và bớt việc đường nhập lậu giá rẻ đã làm ngành đường tê liệt. Biện pháp này giúp chúng ta có cơ hội để từng bước phục hồi. Đây là tín hiệu đáng mừng.

Biện pháp thứ 2 là tiến hành điều tra, khởi kiện các sự việc bán phá giá, trợ cấp quá mức, đây cũng được xem là động thái quyết liệt để bảo vệ ngành mía đường Việt Nam, tôi cho rằng biện pháp này được triển khai thực hiện tốt sẽ góp phần đẩy giá đường thế giới lên cao hơn giá thu mua mía. Từ đó, nông dân Việt Nam có thể bán được mía giá tốt, thu lãi lớn; đồng thời các nhà máy mía đường cũng vượt qua được giai đoạn khó khăn và có điều kiện để tăng tốc phát triển.

Biện pháp căn cơ thứ 3 là phát hiện và xử lý nghiêm với đường lậu, qua theo dõi tình hình thực tế thời gian qua, tôi thấy các cơ quan chức năng cũng đã kịp thời phát hiện, xử lý, nhiều biện pháp “mạnh tay” đã từng bước được triển khai. Theo đó, Tổng cục Quản lý thị trường được giao nhiệm vụ phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng, soạn thảo Nghị định thay thế Nghị định số 185/2013/NĐ-CP trình Bộ Công thương và Chính phủ theo hướng nâng cao mức xử phạt và các hình thức răn đe đối với hoạt động vận chuyển, buôn bán, tiêu thụ mặt hàng đường nhập lậu.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng tăng cường công tác quản lý thị trường, kiểm tra, ngăn chặn, xử lý nghiêm hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và các hành vi tiếp tay buôn lậu với hoạt động sản xuất, kinh doanh mặt hàng đường và chất tạo ngọt.

Đây là những động thái bước đầu hết sức tích cực. Đây là điều đáng mừng của đại biểu quốc hội là khi tiếp nhận ý kiến của cử tri, chúng tôi chuyển tải được tới cơ quan chức năng và đưa được chính sách của nhà nước vào cuộc sống.

Như vậy, khi những giải pháp trên được triển khai đồng bộ và quyết liệt, tôi tin rằng ngành mía đường Việt Nam sẽ sớm vượt qua được giai đoạn khó khăn, phát huy tiềm lực, khẳng định vị thế chủ chốt của mình đối với nền kinh tế đất nước và vươn ra khu vực cũng như thế giới.

Ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại - Bộ Công thương: 

 

Tôi xin khẳng định việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp tạm thời đối với mặt hàng đường là việc làm cần thiết và phù hợp với quy định của pháp luật nhằm bảo đảm một môi trường cạnh tranh công bằng giữa các nhà máy sản xuất đường và người nông dân trồng mía trong nước với đường nhập khẩu từ Thái Lan. 

Qua một quá trình điều tra bắt đầu từ tháng 9-2020, chúng tôi sơ bộ đi tới kết luận rằng có hành vi bán phá giá cũng như trợ cấp của Thái Lan đối với đường xuất khẩu sang Việt Nam, vì vậy căn cứ theo các quy định của pháp luật thì Việt Nam có quyền áp dụng các biện pháp chống bán phá giá đối với đường nhập khẩu từ Thái Lan.

Qua theo dõi, tiếp nhận các ý kiến trong quá trình điều tra cũng như thông qua các phương tiện thông tin truyền thông, Bộ Công thương nhận thấy có sự phản hồi tích cực từ phía những người nông dân trồng mía và các nhà máy sản xuất đường mía trong nước. 

Với việc kịp thời điều tra và áp dụng các biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với đường nhập khẩu đã giúp cho giá đường trong nước tăng lên. Các nhà máy sản xuất đã tăng giá thu mua mía nguyên liệu của người nông dân ở mức 10%-13% so với các niên vụ trước đây. Việc này góp phần tháo gỡ khó khăn cho người nông dân và khuyến khích họ trong việc cân nhắc trồng lại cây mía, mở rộng vùng nguyên liệu nhằm bảo đảm nguyên liệu cho các nhà máy sản xuất đường.

Quá trình điều tra hiện nay vẫn đang được tiến hành và chúng tôi vẫn tiếp tục tiếp nhận ý kiến của các bên liên quan. Bộ Công thương sẽ xem xét kỹ lưỡng, khách quan tất cả các ý kiến và sẽ đưa ra quyết định cuối cùng để chống bán giá đường nhập khẩu.
 

Ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản - Bộ NN&PTNT:

 

Vừa qua các bộ, ngành, chính phủ, trong đó Bộ NN-PTNT rất chủ động tích cực giữ thành quả, vị thế của ngành mía đường. Sau Đại hội Đảng lần thứ XIII, ngành mía đường đã bước vào giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi sự chủ động của cơ quan nhà nước bắt kịp tín hiệu của thị trường.

Trả lời câu hỏi trên, theo tôi trước hết chúng ta phải bám sát chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Chỉ thị triển khai các giải pháp ngành mía đường trong bối cảnh mới, đây chỉ thị quan trọng đề cập thẳng đến trách nhiệm của bộ, ngành liên quan. Trong đó Bộ NN-PTNT về vùng nguyên liệu, về khoa học kỹ thuật, các vấn đề liên quan cơ giới hóa nông nghiệp.

Các đây hai ngày Bộ NN-PTNT đã bàn sâu về tái cơ cấu nông nghiệp trong đó có vấn đề mía đường, làm thế nào để tăng hiệu quả. Vấn đề khoa học công nghệ, các viện, trường, đặc biệt là viện nghiên cứu mía đường trực thuộc Bộ NN-PTNT đã tích cực trong vấn đề giống mía, cải thiện chất lượng giống mía.

Vừa qua Bộ đã phối hợp Bộ KH-CN để có chương trình phát triển thị trường khoa học công nghệ quốc gia, chuẩn bị trình Thủ tướng Chính phủ. Theo đó sẽ ưu tiên lựa chọn nguồn đầu tư vào thẳng các vấn đề công nghệ chế biến sâu, trong đó ưu tiên chế biến mía đường.

Chúng tôi đã báo cáo lãnh đạo Bộ sẽ trao đổi sâu với Vụ Tín dụng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đặc biệt trong nội hàm về chính sách tín dụng thương mại đối với các nhà máy đường phù hợp với chu kỳ thu hoạch, phù hợp với khả năng tín dụng của các nhà máy mía đường; đặc biệt là mối quan hệ giữa người nông dân với Ngân hàng Nhà nước như thế nào.

Dự báo thị trường thế giới rất quan trọng. Các cơ quan liên quan đã có nỗ lực trong việc dự báo thị trường.

Bộ NN-PTNT đang soạn thảo nghị định để trình Chính phủ về cơ giới hóa nông nghiệp. Đây sẽ là hành lang pháp lý quan trọng để đẩy mạnh cơ giới hóa kết hợp với chế biến sâu.

Giải pháp đồng bộ rất nhiều nhưng vấn đề chính là lựa chọn lộ trình và cách thức tổ chức thực hiện cho hiệu quả. Chúng tôi mong muốn với bản lĩnh, bài học kinh nghiệm của ngành mía đường, chúng ta có thể bước vào giai đoạn phát triển mới với cách làm mới và tư duy mới. Đặc biệt thúc đẩy các thị trường xuất khẩu, tận dụng được các ưu đãi của các FTA, nhất là FTA Việt Nam-EU vừa qua đã có ưu đãi hạn ngạch.