Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hồ Quốc Bằng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ô nhiễm không khí (Viện Môi trường và Tài nguyên, Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho biết, TP Hồ Chí Minh hiện có ba nguồn phát thải lớn làm ô nhiễm không khí. Thứ nhất là nguồn thải từ dân sinh, bao gồm việc các gia đình nấu ăn, các quán ăn nhà hàng dùng năng lượng hóa thạch nấu nướng. Thứ hai là nguồn thải từ các phương tiện giao thông với khoảng tám triệu xe các loại và hoạt động của các bến cảng, đường sắt... Thứ ba là do hoạt động công nghiệp với hơn 2.700 nhà máy đang hoạt động có ống khói sinh ra khí thải và bụi, thải ra môi trường.
Trong việc hạn chế các nguồn phát thải gây ô nhiễm môi trường nêu trên, nan giải nhất vẫn là việc xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên địa bàn thành phố. Mới đây, UBND thành phố Hồ Chí Minh đã có báo cáo, kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT) hỗ trợ khắc phục, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan việc xử lý các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên địa bàn thành phố.
Từ năm 2017, UBND thành phố đã đề nghị Bộ TN và MT phê duyệt danh mục 40 cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng với biện pháp xử lý cụ thể là: 13 cơ sở khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường; hai cơ sở cấm hoạt động và di dời; 25 cơ sở di dời phải hoàn thành trong năm 2019. UBND thành phố cũng đang giao Sở TN và MT thành phố phối hợp các quận, huyện thực hiện việc rà soát và tổng hợp lập danh sách 308 cơ sở khác có hành vi gây ô nhiễm môi trường… Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012; Nghị định số 166/2013/NĐ-CP ngày 12-11-2013 của Chính phủ quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính và các văn bản pháp luật có liên quan chỉ quy định về biện pháp cưỡng chế thu tiền phạt, cưỡng chế thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả, cưỡng chế thực hiện biện pháp xử phạt bổ sung đối với tịch thu tang vật, tước giấy phép, chứng chỉ hành nghề. Đến nay, chưa có quy định về cưỡng chế thi hành biện pháp đình chỉ hoạt động.
Thực tế tại thành phố, rất nhiều cá nhân, tổ chức (đặc biệt là các hộ gia đình, công ty quy mô nhỏ hoạt động xen kẽ trong khu dân cư) bị xử phạt vi phạm hành chính chỉ chấp hành nộp phạt và không chấp hành các biện pháp khắc phục hậu quả và đình chỉ hoạt động. Điều này gây bức xúc trong người dân và khó khăn trong công tác xử lý của cơ quan quản lý, cũng như hiệu lực của các quyết định xử phạt chưa thật sự hiệu quả. Trong khi đó, việc ngừng cung cấp điện, nước là biện pháp hữu hiệu và thiết thực buộc cá nhân, tổ chức vi phạm chấp hành biện pháp khắc phục hậu quả, nhưng hiện nay, biện pháp này chưa được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật.
Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc nêu trên, UBND thành phố kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành cấp phép đầu tư hoạt động đối với một số doanh nghiệp có khả năng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng vào các khu công nghiệp, cụm công nghiệp đã hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Đề nghị Bộ TN và MT kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư có hướng dẫn xử lý đối với các trường hợp hoạt động không đúng ngành nghề đã đăng ký kinh doanh.
Về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, UBND thành phố kiến nghị Bộ TN và MT trình các cấp có thẩm quyền về việc sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính; phối hợp Bộ Công thương nghiên cứu, bổ sung các quy định ràng buộc trong việc cung cấp điện, nước cho các cá nhân, tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh khi các đơn vị này vi phạm hành chính thuộc trường hợp bị đình chỉ hoạt động.
Tiêu chí xác định cơ sở gây ô nhiễm môi trường, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng theo hướng dẫn của Thông tư số 04/2012/TT-BTNMT ngày 8-5-2009 của Bộ TN và MT dựa trên Nghị định số 117/2009/NĐ-CP ngày 31-12-2009 của Chính phủ về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, Nghị định số 117/2009/NĐ-CP đã được thay thế bằng Nghị định số 155/2016/NĐ-CP ngày 18-11-2016 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, do đó, thành phố đề nghị Bộ TN và MT sớm rà soát lại các tiêu chí xác định cơ sở gây ô nhiễm môi trường, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại Thông tư số 04/2012 và xem xét ban hành bộ tiêu chí mới phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành.
