Ðại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Ðại sứ Việt Nam tại Mỹ:

Cơ hội để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu

Thuộc nhóm các quốc gia đang xuất siêu lớn nhất vào Mỹ, Việt Nam có thể tận dụng được cơ hội tạo ra từ cuộc chiến thương mại ngày một leo thang giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, tranh thủ thời cơ định vị chính mình, gia tăng hàm lượng giá trị để kết nối vào chuỗi cung ứng toàn cầu mới là yếu tố sống còn cho bước đi dài hạn, vững chắc của nền kinh tế, Đại sứ Phạm Quang Vinh (ảnh bên), nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ chia sẻ cùng Nhân Dân hằng tháng.

Cơ hội để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu ảnh 1Đột phá bằng hàm lượng giá trị gia tăng

Nhiu chuyên gia kinh tế lc quan rng, nhng căng thng leo thang trong cuc chiến thương mi Mỹ - Trung sto cơ hi tt cho các doanh nghip Vit Nam, ông có nghĩ thế không?

S nhiu thách thc, cơ hi theo tôi cũng có và có nhiu, nhưng mình tn dng được hay không và h có chn mình hay không mi là điu đáng nói.

Hin Vit Nam đang nm trong snhng nước xut siêu ln nht vào Mỹ, theo ông đây là do li thế cnh tranh ca hàng Vit Nam hay do thtrường họ đã ưu ái doanh nghip mình?

Đó là do li thế cnh tranh ca doanh nghip trong nước và s b sung gia hai nn kinh tế, hai th trường. Nhưng dù mình đứng th năm, th sáu trong các nước xut siêu vào M, thì vn rt nh vì quc gia trên mình đã là 60 t và Trung Quc c 500 t. Quanh s kin M áp thuế vào Trung Quc, có my câu chuyn thế này: Th nht, thế gii bt n, s tác động đến ta và ta phi đề phòng; Th hai, đương nhiên, ta có nhng mt hàng song trùng và có li thế; Th ba, ta không th ch vươn lên thun túy bng giá, mà quan trng hơn là phi bng giá tr. Cũng chưa có kết lun, nhưng trong tám tháng đầu năm nay xut khu ca ta sang M nhìn chung tăng, vy các nhà kinh tế cn xem xét, cái tăng đó là do sc cnh tranh ca hàng hóa mình mnh hơn, nhu cu ca th trường M cn hàng hóa mình ln hơn hay do chiến tranh thương mi mà có. Nhìn rng ra hàng Vit mi có li thế v giá c, cn phi to thêm hai yếu t là cht lượng và hàm lượng giá tr gia tăng để nhân đà này tham gia vào chui cung ng toàn cu. Tn dng cơ hi do căng thng thương mi M - Trung to nên là đúng, tuy nhiên lâu dài vn là cht lượng và giá tr gia tăng ca hàng hóa để to sc cnh tranh cho chui cung ng toàn cu. Ta cũng phi uyn chuyn, để không nên quá ph thuc vào mt nn kinh tế, mt th trường nào đó. Trung Quc là th trường ln, ngun cung ln, ta không th không tranh th. Nhu cu đa dng hóa không ch ph thuc vào mt hai th trường và luôn phi tuân th theo cơ chế th trường...

Nhưng thc tế, có vmt bphn doanh nghip ca ta vn chưa bỏ được tâm lý ăn xi, chxoay quanh vi cái li trước mt mà thiếu định hướng căn cơ, lâu dài, thưa ông?

Tôi thì không thích nói tâm lý ăn xi, bi ai cũng cn phi tn ti đã ri mi tính phát trin. Mt khác, cũng phi hiu thc trng kinh tế ta, đi lên t nh l, s phi quan tâm ngay li ích trước mt. Tôi ch nghĩ có lý do khi đất nước chuyn t nn kinh tế du kích thi chiến tranh sang kinh tế th trường, nhiu thói quen cũ chưa b được. Nhưng sau hơn 30 năm đổi mi và đặc bit hơn 10 năm qua, nước mình đã hi nhp sâu rng, hình thành nhng tp đoàn kinh tế ln, nht là nhng tp đoàn tư nhân hay c phn hóa, h có vn ln, động lc ln, h cũng có chiến lược đầu tư dài hn, bài bn, cn khuyến khích h làm dài hn. Mt khác, Nhà nước ta có nhng chính sách ưu đãi chung, phi định hướng v lâu dài, kéo được các công ty, tp đoàn ln, nht là thuc khu vc tư nhân, c phn hóa vào h tr, tham gia đóng góp cuc chơi này. Điu đó s xóa b dn đi tâm lý ăn xi ca nhng doanh nghip nh, ngun vn nh, ch mong thu vén đắp đổi qua ngày.

Tc là doanh nghip mình đã đủ ni lc để vươn ra bin ln, thưa ông?

Doanh nghip mình đã bt đầu vượt qua giai đon có gì bán đấy (ngn hn), sang giai đon ch động gia nhp th trường bên ngoài, tc là h cn gì thì mình bán đấy. Du rng thc tế cn thêm nhiu gii pháp, hướng đi na để hàng hóa ca mình, nht là nông sn, bt dn ph thuc vào th trường gn, biên gii gn, để hướng ti th trường xa, biên gii xa hơn, khó tính hơn... đây có câu chuyn chính sách, sao cho hàng hóa mình đáp ng được các th trường xa gn, thì mi đa dng hóa được. Thí d, hàng hóa như nông sn phi bo qun được đủ thi gian thì mi có th đưa đi xa được, chưa k các tiêu chun khác. Mt khác, để to đột phá, để làm được, thì còn câu chuyn thương hiu và xây dng thương hiu. Kế đó và đặc bit quan trng, là làm sao định v được Vit Nam và các thương hiu Vit Nam. Chúng ta hay nói, Vit Nam là nước xut khu go, cà-phê hàng đầu thế gii, nhưng mt thương hiu mnh cho go và cà-phê Vit Nam là gì, thì s khó tr li. Trong khi người Thái Lan li làm rt tt điu này. Vit Nam, nhiu người tiêu dùng vn còn thích và ăn go Thái Lan chng t nông sn ca h có sc cnh tranh ln...

Vy gia bi cnh cơ hi đang sn có, doanh nghip Vit sly đâu làm thế mnh để định vgiá trca mình và tham gia vào chui cung ng toàn cu như ông nói?

La chn cái gì là thế mnh ca mình và kh năng to ra hàm lượng giá tr gia tăng cao để đột phá. Ging như Singapore, h không có li thế v không gian vt cht nên đã chn dch v, tài chính và cht xám, h đầu tư vào con người, tn dng cht xám con người khp nơi trên thế gii làm vic cho h. Hay n Độ cũng là mt quc gia rt mnh v công ngh. Có quan nim lao động ngành công ngh cao ca n Độ làm thuê nhiu cho M, nhưng dù ch là làm thuê thì lao động n Độ đã tham gia cht vào chui giá tr ca M, để bây gi M phi ph thuc vào ngun nhân lc này, không th b được. Căng thng thương mi M - Trung có th s to ra mt trt t kinh tế thế gii mi, ri đây nhiu hip định thương mi s phi có điu chnh, s có xáo trn, có sp xếp, xóc lên xóc xung s có k h, mình có tn dng được nhng k h đó, lp vào được nhng khong trng đó hay không cũng ph thuc vào ch quan ca chính mình. Doanh nghip Vit, thí d như Vinfast, tôi rt ng h và t hào, nhưng tôi thy h cũng chưa th tham gia được vào chui cung ng toàn cu, tr thành mt mt xích không th gt ra ngoài ca chui cung ng đó. Có ch đứng trong chui giá tr gia tăng toàn cu, mi định v được sc cnh tranh lâu dài...

Chủ động thông tin chính là lợi thế

Theo ông tm vĩ , chúng ta đã có đủ nhng chuyn động tích cc vchính sách để htrdoanh nghip tham gia vào chui cung ng toàn cu như ông nói?

Chính ph đã có nhng chính sách rt quyết lit, kp thi đáp ng nhu cu ca thc tế, hn chế nhng ri ro thí d như v gian ln xut x hàng hóa, mt k h mà doanh nghip có th li dng và gây ra nhng hu qu xu. Tuy nhiên, vi kinh nghim thc tin mà tôi đúc kết được, trong câu chuyn kinh tế và chính tr đối ngoi ngày nay, truyn thông là rt quan trng, để xã hi đi cùng vi nhà nước. Vì vy trước khi nói chuyn v chính sách, cn nhn mnh câu chuyn truyn thông, đặc bit trong thi đại s, thi đại internet và mng xã hi. Mun mt chính sách được đón nhn, để tránh các thông tin trái chiu, không mong mun, cách tt nht là phi cung cp thông tin, rt nhiu thông tin đáng tin cy. Th hai là x lý khi có khng hong thông tin. Chy theo thông tin trong điu kin mng xã hi phát trin là tht sách. Do đó, có khng hong là cn phi có thông tin, cn x lý ngay và x đúng. Ni hàm thông tin xác thc là hết sc quan trng, tránh ch tuyên truyn ch trương, chính sách mt chiu mà thiếu đi hàm lượng thông tin, dân gi người ta không tin đâu. Chưa k, ngp ngng, chm ch v thông tin, thm chí s gây ra nhng nghi ng, dn đến khng hong thông tin vi nhng dư chn khó định lượng. Thí d ta, xa hơn là khng hong v ô nhim bin, mà gn đây thì v cháy Nhà máy bóng đèn phích nước Rng Đông, truyn thông đã rt chp chng và không trúng. Chp chng là thông tin mi người mt kiu, không biết tin thế nào. Không trúng là trước hết cn bo v sinh mng và đời sng người dân, thì cái đó không thy rõ. Cn phi xác định li c v nhn thc và quy trình sao cho người dân thy rõ là mi ưu tiên dành trước hết cho dân, cùng vi nhng thông tin chun xác, kp thi, nhanh chóng. Người dân tin Nhà nước và luôn mong được cung cp nhng thông tin kp thi, chính xác ti mi thi đim. Mng xã hi và các kênh thông tin ngày nay d làm cho người dân bt an, hoang mang. Ch có các kênh thông tin ca Nhà nước là người dân tin cy, thì hơn lúc nào hết, ta càng thy rõ hơn trách nhim đó trước người dân. Ch động v thông tin, minh bch thông tin, nht là ch động thông tin khi có vn đề s luôn ti quan trng và giúp đưa ra nhng quyết định tt nht cho la chn ca mi cá nhân, doanh nghip và dư lun xã hi.

Chủ động được thông tin sluôn to nên li thế trong bi cnh cnh tranh toàn cu, vy ông có thchia smt vài du n đáng nhvà hu ích trong nhim kỳ Đại sứ ở Mỹ?

Đại s vào thi đim ng viên Tng thng M Donald Trump đắc c, ai cũng vy, có hai câu hi phi gii đáp: Chính sách đối ngoi ca M và quan h Vit - M sp ti thế nào. Trong bi cnh cuc bu c ln này, đã có rt nhiu cái khó lường. Vy nên, để hiu chính quyn mi, không ai khác chính là người va đắc c Tng thng, ông Donald Trump. Chúng ta coi trng quan h và mun rng, dù là ai, chúng ta luôn mun thúc đẩy hơn na quan h hai nước, trên cơ s tôn trng, hiu biết và cùng phn đấu v nhng vn đề quan tâm chung, c song phương và đa phương. Và sau đó, thc tế như mi người đã biết, ngay trong nhng tháng đầu tiên cm quyn, Th tướng ta là lãnh đạo đầu tiên Đông-Nam Á đã thăm M và Tng thng M đã đến Vit Nam va d APEC va thăm cp nhà nước. Nếu không tiếp cn được sm, khi h còn đang cân nhc thì s rt khó để h hiu mình, đừng đợi khi chính sách ca h đã định hình ri thì s khó b sung, làm được gì đó cho mình na...

Trân trng cm ơn Đại s!