Trả lời: Năm 1442 khoa thi Tiến sĩ chính thức đầu tiên thời nhà Lê sơ được tổ chức. Nhân sự kiện này Lê Thái Tông định lệ dựng bia khắc tên những người đỗ Tiến sĩ đặt ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Tuy nhiên, mãi đến năm Hồng Ðức thứ 15 (1484), dưới thời Lê Thánh Tông, ý tưởng trên mới được thực hiện và có mười bia của mười khoa thi từ năm 1442 đến năm 1484 được dựng. Hiện Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) còn lưu giữ được 82 tấm bia khắc tên 1.306 Tiến sĩ của cả nước từ khoa thi 1442 đến khoa thi 1779.
Tấm bia Tiến sĩ đầu tiên ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám là bia ghi tên những người đỗ Tiến sĩ khoa thi Nhâm Tuất niên hiệu Ðại Bảo năm thứ 13 đời Lê Thái Tông (1442). Khoa thi này lấy đỗ 33 người (ba Tiến sĩ cập đệ, bảy Tiến sĩ xuất thân và 23 đồng Tiến sĩ xuất thân). Ba người đỗ đầu là Nguyễn Trực (Trạng nguyên). Nguyễn Như Ðổ (Bảng nhãn), Lương Như Hộc (Thám hoa). Người đứng đầu tiên trong danh sách này, cũng là người đầu tiên được khắc tên trên bia Văn Miếu là Trạng nguyên Nguyễn Trực, người làng Bối Khê, huyện Thanh Oai, nay thuộc xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, Hà Nội.
Câu trích "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia. Nguyên khí vững thì thế nước mạnh và thịnh, Nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy" trong bài ký đề tên Tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Ðại Bảo thứ 3 (1442). Tác giả của bài ký này là Hàn lâm viện Thừa chỉ Ðông các đại học sĩ Thân Nhân Trung, Tiến sĩ khoa Kỷ Sửu niên hiệu Quang Thuận thứ 10 (1469). Người sau này được vua Lê Thánh Tông phong làm Tao Ðàn Phó Nguyên soái. Bài ký được soạn vào năm 1484 khi việc dựng bia Tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám chính thức được thực hiện. Nguyên văn bài ký như sau:
"Hiền tài là nguyên khí của quốc gia. Nguyên khí vững thì thế nước mạnh và thịnh. Nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không ai là không chăm lo xây dựng nhân tài".
Ðây là câu hay nhất trong các bài ký trên bia Văn Miếu - Quốc Tử Giám, được coi là tuyên ngôn của nền giáo dục và khoa cử truyền thống Việt Nam.