Hỏi các nhà sử học

NDO - Hỏi: Xin hỏi các nhà sử học, ai là tác giả của hai câu thơ hào hùng: "Xã tắc hai phen bon ngựa đá / Non sông nghìn thuở vững âu vàng"? (khuongsau1508@gmail.com)

NDHT trả lời: Dù bị thất bại thảm hại trong cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai năm 1285 nhưng nhà Nguyên vẫn chưa từ bỏ ý đồ xâm lược nước ta một lần nữa. Ngày 25 tháng 12 năm 1287, giặc Nguyên vượt biên giới Lạng Sơn, bắt đầu cuộc chiến tranh xâm lược Ðại Việt lần thứ ba. Trước thế mạnh của địch, quân ta vừa đánh địch vừa chủ động rút lui để bảo toàn lực lượng chờ thời cơ phản công.

Ngày 2 tháng 2 năm 1288 Thoát Hoan cho quân vượt sông Hồng đánh vào Thăng Long. Vua Trần theo sông Hồng rút về phía nam, Ô Mã Nhi đuổi theo nhưng không bắt được cơ quan đầu não chỉ đạo kháng chiến của Ðại Việt. Tức tối, Ô Mã Nhi cho quân kéo vào phủ Long Hưng, Hưng Nhân (tỉnh Thái Bình nay) đào bới các lăng mộ họ Trần để trả thù.

Ngày 18 tháng 4 năm 1288, chín ngày sau chiến thắng Bạch Ðằng lịch sử, Thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông đã về lại Long Hưng đem theo tù binh Nguyên bị bắt trong trận Bạch Ðằng làm lễ hiến tiệp ở lăng mộ Trần Thái Tông.

Nhìn những ngựa đá lấm bùn bên lăng mộ người xưa, Trần Nhân Tông, cảm khái đọc hai câu thơ:

Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã,

Sơn hà thiên cổ điện kim âu.

Dịch nghĩa là:

Xã tắc hai phen bon ngựa đá,

Non sông nghìn thuở vững âu vàng.

Hai câu thơ trên đã tỏa sáng hào khí của dân tộc từng vượt qua mọi khó khăn thử thách để non sông đất nước luôn trường tồn.