Loạn tiêu chuẩn

Vụ Tiêu chuẩn (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, hiện có hàng chục trang web chuyên cung cấp, bán trái phép các tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn quốc gia của nước ngoài mà chưa được sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền, tổ chức tiêu chuẩn liên quan.

Theo thông báo của Ủy ban Kỹ thuật điện quốc tế (IEC) và Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO), gần đây, IEC, ISO đã phát hiện và xác định một số trang web tại Việt Nam bán tiêu chuẩn quốc tế IEC, ISO cũng như khai thác trái phép biểu tượng lô-gô của các tổ chức này để quảng bá chất lượng sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp khi chưa có sự thỏa thuận cho phép, cấp quyền khai thác của IEC, ISO. Nguyên nhân vi phạm là do thói quen dùng “chùa” và ý thức tôn trọng Luật Sở hữu trí tuệ của người dân chưa cao; công tác thanh tra, kiểm tra chưa quyết liệt, thường xuyên, mức xử phạt chưa đủ tính răn đe với đối tượng vi phạm. Thêm vào đó, sự phát triển mạnh mẽ của in-tơ-nét và các thiết bị cho phép truy cập in-tơ-nét, giúp cho việc truyền tải và sao chép, phát tán tiêu chuẩn trở nên dễ dàng.

Theo nhận định của các chuyên gia, cùng với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, nhu cầu khai thác, sử dụng tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài tại Việt Nam ngày càng tăng cao. Việc khai thác, sử dụng, nhưng chưa có sự thỏa thuận sẽ dẫn đến hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nói chung, bản quyền tiêu chuẩn nói riêng. Hiện nay, Việt Nam đã tham gia các hiệp định thương mại tự do, trong đó có các quy định về bảo hộ sở hữu trí tuệ, do đó các tổ chức, cá nhân vi phạm rất dễ bị kiện. Thí dụ, Hiệp định Thương mại tự do giữa Liên hiệp châu Âu và Việt Nam (EVFTA) đã có hiệu lực, các vi phạm về sử dụng, khai thác các tiêu chuẩn quốc tế như ISO hay tiêu chuẩn châu Âu (EN) tại Việt Nam có thể bị Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa châu Âu kiện, trong đó có hành vi: chưa được cấp quyền sử dụng tiêu chuẩn, khai thác lô-gô mà đã gắn lên sản phẩm, công bố công khai trên phương tiện thông tin đại chúng.

Hiện nay, các quy định pháp luật điều chỉnh về bản quyền tiêu chuẩn còn hạn chế, chỉ có Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, với quy định Bộ Khoa học và Công nghệ giữ quyền xuất bản và phát hành tiêu chuẩn quốc gia (điều 21). Luật cũng gián tiếp thừa nhận việc bảo hộ bản quyền tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực và tiêu chuẩn nước ngoài tại Việt Nam khi quy định việc xuất bản, phát hành tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực mà Việt Nam không là thành viên và tiêu chuẩn nước ngoài phải được thực hiện theo thỏa thuận với tổ chức ban hành tiêu chuẩn liên quan đó. Tuy nhiên, việc xác định chủ thể giữ bản quyền tiêu chuẩn chưa được quy định cụ thể, dẫn đến chưa có cơ sở pháp lý xác định được chủ thể bị thiệt hại, gây khó khăn trong xử lý vi phạm.

Trước thực trạng nêu trên, cơ quan chức năng cần rà soát và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tiêu chuẩn. Nhiều ý kiến cho rằng, cần bổ sung các quy định bảo vệ bản quyền tiêu chuẩn nói chung, trong đó có điều khoản pháp luật cụ thể chống vi phạm bản quyền trực tuyến, bảo vệ tính toàn vẹn của các tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam. Cần xác định rõ đầu mối cơ quan quản lý tiêu chuẩn quốc gia, theo đó, các tổ chức, cá nhân muốn khai thác tiêu chuẩn, xuất bản, phát hành tiêu chuẩn, sử dụng lô-gô trên sản phẩm, dịch vụ của mình phải có sự thỏa thuận, đồng ý của cơ quan có thẩm quyền, tổ chức tiêu chuẩn quốc tế liên quan; rà soát, hoàn thiện các mức chế tài xử phạt hành vi vi phạm bản quyền tiêu chuẩn.

Bên cạnh đó, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng như Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an, các địa phương…, trong công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm; nâng cao năng lực phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý dứt điểm các trang web cung cấp, bán tiêu chuẩn bất hợp pháp. Đồng thời, tuyên truyền rộng rãi cho các tổ chức, người tiêu dùng các quy định về bảo hộ bản quyền tiêu chuẩn.