Đổi mới phương thức để sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công

Luật Đầu tư công (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ bảy Quốc hội khóa XIV. Theo đó, những vướng mắc, bất cập trong hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng và đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội được kịp thời sửa đổi để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

Điểm mới của luật là thống nhất được định nghĩa về nguồn vốn đầu tư công (ĐTC), gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật. Đây là một thay đổi rất quan trọng, dẫn tới thay đổi các quy trình, trình tự, thủ tục về dự án và kế hoạch ĐTC, giúp đơn giản hóa quy trình đầu tư, không còn phân biệt giữa các nguồn vốn của ngân sách nhà nước. Đáng lưu ý, Luật ĐTC (sửa đổi) thực hiện phân cấp triệt để quy trình thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, vừa bảo đảm thẩm quyền của các cơ quan, vừa tăng tính chủ động, phù hợp điều kiện thực tế của mỗi địa phương, xử lý được những tình huống phức tạp như dự án sử dụng nhiều nguồn vốn thuộc các cấp ngân sách khác nhau. Đổi mới phương thức kế hoạch hóa, đáp ứng tốt hơn thực tiễn vận hành của nền kinh tế, khắc phục được vướng mắc lớn nhất về ĐTC từ trước đến nay.

Đặc biệt, luật cũng quy định xây dựng cơ sở dữ liệu về ĐTC và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ĐTC. Đây là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch trong quản lý đầu tư gắn với tăng cường theo dõi, giám sát, thanh tra, kiểm tra các hoạt động ĐTC, phù hợp với quá trình xây dựng chính phủ điện tử và tiến tới chính phủ số. Trước đây, toàn bộ công tác tổng hợp, giao và quản lý kế hoạch ĐTC đều được làm thủ công nên gặp rất nhiều khó khăn trong công tác tra soát, theo dõi, giám sát cũng như điều chỉnh dự án, điều chỉnh kế hoạch. Từ năm 2018, tuy đã ứng dụng một phần công nghệ thông tin trong việc tổng hợp, giao và quản lý kế hoạch ĐTC nhưng vẫn ở mức độ hạn chế và chưa có quy định pháp lý đối với nội dung này.

Luật ĐTC có ý nghĩa rất quan trọng trong việc tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ và hoàn chỉnh để nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý hoạt động đầu tư và sử dụng vốn ĐTC; khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư theo đúng mục tiêu, định hướng của chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đất nước; chống thất thoát, lãng phí; bảo đảm tính công khai, minh bạch trong quản lý ĐTC. Tuy nhiên, những hạn chế trong hoạt động ĐTC những năm qua không chỉ có nguyên nhân trong nội hàm luật, dẫn đến việc Luật ĐTC chỉ sau hơn ba năm thi hành đã phải sửa đổi, mà còn do quá trình triển khai thực hiện còn nhiều bất cập. Đặc biệt là tình trạng giải ngân chậm do chậm giao vốn, do công tác giải phóng mặt bằng, năng lực của nhà thầu…

Đầu tư công có ý nghĩa rất quan trọng đối với nền kinh tế, đặc biệt là nhìn từ góc độ bảo đảm cơ sở cho phát triển bền vững. Mỗi năm, Việt Nam có hàng nghìn dự án ĐTC, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng tổng mức đầu tư cũng như tăng trưởng kinh tế. Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ĐTC, bên cạnh việc hoàn thiện khung pháp luật, cần triển khai tốt công tác thi hành Luật ĐTC (sửa đổi), trong đó có các quy định về vốn đầu tư trung hạn và triển khai phân bổ vốn đúng kế hoạch cân đối với nguồn lực quốc gia.