Liên quan đến kiến thức, bài viết này xin đề xuất một khung khái niệm tương đối phổ quát trên thế giới về NLC để các nhà lập pháp tham khảo.
Về cơ bản, khái niệm “cán bộ” ở ta tương ứng với khái niệm “nhân lực công” ở nhiều nước trên thế giới. Nguồn nhân lực của một nước thường được chia thành NLC phục vụ đời sống công và nhân lực tư phục vụ đời sống tư. Đã là một quốc gia-dân tộc, là một cộng đồng dân cư, thì đời sống công rất quan trọng. Không có đời sống công, không thể có quốc gia-dân tộc, không thể có cộng đồng.
NLC được chia thành bốn loại gồm các chính khách, các công chức, các viên chức và các thẩm phán.
Các chính khách là nguồn nhân lực cao cấp nhất và, có lẽ, cũng quan trọng nhất. Đây là những người cung cấp cho đất nước tầm nhìn, chiến lược phát triển, chính sách và pháp luật đồng thời cảm nhận được thời đại, lòng người và dẫn dắt được quần chúng. Họ thường là những nhà lãnh đạo của Đảng, của các tổ chức quần chúng-nhân dân. Được lựa chọn thông qua bầu cử, nên họ phải trong sạch, phải được mến mộ, phải có một hình ảnh công chúng hấp dẫn và lôi cuốn. Các chính khách là những người nắm giữ các chức vụ cao cấp của Nhà nước, bao gồm Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch nước; Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, các Bộ trưởng; các vị đại biểu dân cử; các Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND và các thành viên UBND. Cơ chế để tuyển chọn những chính khách tài giỏi là tranh cử.
Các công chức là nguồn nhân lực không kém phần quan trọng. Đây là những người vận hành thể chế và thực thi pháp luật, bảo đảm cho quyền lực công được thực thi trên thực tế (Họ không có quyền ban hành chính sách, pháp luật, nhưng sẽ bảo đảm cho chính sách, pháp luật được thực thi trung thực, khách quan và hiệu quả). Các công chức không chỉ nắm rất vững pháp luật trong lĩnh vực mình phụ trách, mà còn khả năng áp dụng pháp luật rất nhanh chóng, hiệu quả để xử lý những vấn đề phát sinh trong cuộc sống. Các cơ quan quyền lực công mà các công chức này làm việc là cảnh sát, hải quan, thuế vụ… Một số công chức không trực tiếp thực thi quyền lực công, nhưng lại đảm trách việc vận hành thể chế. Thí dụ, công chức của Văn phòng Quốc hội mới là những người hiểu biết sâu sắc nhất về việc tổ chức một phiên họp toàn thể của Quốc hội thì phải như thế nào? Tổ chức một phiên điều trần của Ủy ban thì phải ra làm sao? Ở nghĩa này, công chức chính là bộ nhớ của thể chế. Đây cũng là lý do tại sao công chức được tuyển dụng theo biên chế, chứ không phải theo chế độ hợp đồng. Để bảo đảm chất lượng của nguồn nhân lực này, thì công chức phải được tuyển chọn từ những người tài và đào tạo rất cơ bản ở các trường hành chính.
Viên chức là những người cung cấp các dịch vụ công. Họ là những nhà chuyên môn, hiểu biết và có kỹ năng cung cấp dịch vụ công theo chuyên môn của mình. Số lượng viên chức nhiều hay ít phụ thuộc vào việc các dịch vụ công do Nhà nước cung cấp lớn đến đâu. Thông thường y tế và giáo dục là hai lĩnh vực có lực lượng viên chức lớn nhất. Cơ chế tuyển chọn viên chức là thông qua hợp đồng.
Thẩm phán là nguồn nhân lực quan trọng không kém gì các chính khách, vì các thẩm phán cung cấp công lý cho người dân. Không có công lý cuộc sống không thể tốt đẹp, xã hội không thể ổn định và hài hòa. Đối với các thẩm phán, liêm chính và tinh thần phụng sự công lý đến cùng là những phẩm chất quan trọng nhất. Cơ chế để tuyển chọn các thẩm phán tài giỏi là lấy nguồn từ các luật sư danh tiếng không chỉ về chuyên môn, mà còn về sự trong sạch và đạo đức nghề nghiệp.
