Diện bao phủ không ngừng mở rộng
Tại Hội thảo khoa học “BHXH Việt Nam - Một phần tư thế kỷ góp phần sự nghiệp an sinh”, Viện trưởng Khoa học BHXH (BHXH Việt Nam), cho biết: Trong 25 năm xây dựng và trưởng thành, BHXH Việt Nam đã đạt nhiều thành tích đáng khích lệ. Điều này, thể hiện qua diện bao phủ BHXH không ngừng mở rộng, năm 1995 chỉ có 2,2 triệu người tham gia, thì đến tháng 8-2019 là 14,65 triệu người (tăng khoảng 5,7 lần). Năm 2008, năm đầu tiên triển khai BHXH tự nguyện, chỉ có 6,11 nghìn người tham gia, đến tháng 8-2019 con số này là 437 nghìn người (tăng 70 lần). Số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp cũng tăng nhanh với 5,9 triệu người khi bắt đầu triển khai năm 2009 lên 12,9 triệu người ở thời điểm tháng 8-2019. Đáng chú ý, đến tháng 9-2019, số người và tỷ lệ tham gia BHYT trên tổng dân số tăng ấn tượng, vượt các chỉ tiêu được giao, với hơn 85,2 triệu người tham gia, tương ứng với tỷ lệ bao phủ 89,8% dân số, tăng 68,8 triệu người so với năm 2003 (năm mà chức năng thực hiện chính sách BHYT chính thức chuyển sang cho BHXH Việt Nam). Cùng với sự gia tăng của đối tượng tham gia, số thu BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp cũng liên tục tăng theo thời gian, năm 2018 tổng số thu toàn ngành đạt 332.006 tỷ đồng, tăng 11,26 lần so với năm 2006 và tăng 425,7 lần so với năm 1995.
Trong 25 năm, ngành BHXH đã giải quyết cho hơn 112,5 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH, trong đó có gần 2,5 triệu người hưởng các chế độ BHXH hằng tháng; gần 10 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH một lần và hơn 100 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH ngắn hạn. Trong 10 năm thực hiện chế độ BH thất nghiệp, đã có khoảng năm triệu lượt người lao động thất nghiệp được hưởng trợ cấp; hơn 180 nghìn người thất nghiệp được hỗ trợ học nghề; hơn 1,39 triệu lượt người được tư vấn giới thiệu việc làm.
Trong lĩnh vực BHYT, bình quân mỗi năm có hơn 109 triệu lượt người thanh toán chi phí khám, chữa bệnh (KCB) BHYT; chỉ riêng năm 2018, đã thanh toán chi phí KCB cho hơn 176 triệu lượt người (tăng gần gấp hai lần so với năm 2009), với tổng số tiền thanh toán gần 96 nghìn tỷ đồng (tăng gần bốn lần so với năm 2011)...
Trong 10 năm gần đây, ngành BHXH tập trung quyết liệt trong cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm từ 263 thủ tục xuống còn 27 thủ tục; thời gian giao dịch thực hiện thủ tục hành chính về BHXH, BHYT của các doanh nghiệp giảm còn 51 giờ/năm... Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT), triển khai giao dịch điện tử, cung cấp 19 dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4; Hệ thống thông tin giám định BHYT đã kết nối, liên thông giữa cơ quan BHXH và tất cả cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trên phạm vi toàn quốc. Triển khai cấp số định danh quản lý người tham gia BHXH, BHYT trên cơ sở dữ liệu hộ gia đình. Khai trương trung tâm dịch vụ khách hàng phục vụ tư vấn, giải đáp cho người dân, người lao động các vấn đề liên quan đến BHXH, BHYT... Với những nỗ lực này, năm 2017, Bộ Thông tin và Truyền thông đánh giá BHXH Việt Nam là cơ quan triển khai hiệu quả ứng dụng CNTT, dịch vụ công trực tuyến và được xếp hạng 2 trong bảng xếp hạng chung khối các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ có dịch vụ công. Cũng trong bảng xếp hạng này, năm 2018, BHXH Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu, đánh dấu bước tiến đáng kể của ngành BHXH trong việc ứng dụng CNTT vào công tác quản lý...
Hướng tới bảo đảm an sinh cho mọi người dân
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả, thành tựu đạt được, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đào Việt Ánh chia sẻ, việc thực hiện các chính sách BHXH, BHYT ở Việt Nam cũng đang gặp nhiều khó khăn, phải đối mặt với cả cơ hội và thách thức. Trong triển khai thực tế, hệ thống chính sách về BHXH, BHYT; chế tài xử lý các hành vi vi phạm chính sách BHXH vẫn hạn chế và chưa đồng bộ. Công tác phát triển đối tượng còn gặp nhiều khó khăn, khi số người tham gia BHXH mới đạt hơn 15,2 triệu người; số người tham gia BHXH tự nguyện mặc dù có những đột phát trong năm 2019 nhưng còn ở mức thấp; mục tiêu đến năm 2020 có hơn 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, 35% lực lượng lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp tiếp tục là thách thức lớn cho ngành BHXH. Số người nhận BHXH một lần vẫn gia tăng hằng năm (giai đoạn 2012-2017, bình quân mỗi năm số người hưởng BHXH một lần là 628 nghìn người; như vậy, cứ thêm hai người mới tham gia BHXH thì có một người đang tham gia rời khỏi hệ thống), dẫn tới tốc độ mở rộng bao phủ BHXH rất chậm, mục tiêu bảo đảm ASXH cho mọi người lao động bị ảnh hưởng...
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực BHXH Việt Nam đạt được và coi đây là nền tảng vững chắc để ngành BHXH tiếp tục phát triển, thực hiện tốt nhiệm vụ được giao; đồng thời cũng chỉ ra những tồn tại, thách thức trong thời gian tới. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, thời gian qua, mặc dù nguồn lực của đất nước còn hạn hẹp, nhưng Đảng và Nhà nước vẫn luôn coi trọng công tác bảo đảm ASXH. Theo đó, đối tượng tham gia và thụ hưởng BHXH, BHYT ngày càng được mở rộng, góp phần chủ động phòng ngừa, giảm những rủi ro trong cuộc sống. Tuy nhiên, “Trong thời gian tới, các chính sách này vẫn cần tiếp tục hoàn thiện để tăng độ bao phủ an sinh cho người dân, đặc biệt là người lao động làm việc trong khu vực phi chính thức, nông dân”. Phó Chủ nhiệm Bùi Sỹ Lợi chỉ rõ, đối với một quốc gia có tới gần 70% lực lượng lao động làm việc trong khu vực phi chính thức và nông nghiệp, các chính sách ASXH của Việt Nam trong thời gian tới phải quan tâm tới nhu cầu ASXH ngày càng lớn của nhóm này. Do vậy, phải từng bước mở rộng và bảo đảm ASXH đồng thời phải gắn với việc phát triển việc làm, thu nhập thỏa đáng, trình độ tay nghề, chuyên môn, cải thiện điều kiện, môi trường làm việc cho người lao động để họ có cơ hội và điều kiện chuyển sang khu vực lao động chính thức trong nền kinh tế. Đây cũng là mục tiêu quan trọng trong quá trình xây dựng, sửa đổi các đạo luật trong lĩnh vực xã hội, mà Bộ luật Lao động (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV, và các luật liên quan sẽ được sửa đổi sắp tới như: Luật Việc làm; Luật BHXH; Luật BHYT trong thời gian tới.
