Những ngày cân não
Ngày 18-3, nam phi công người Anh nhập Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP Hồ Chí Minh. Năm ngày sau, sức khỏe anh bắt đầu có diễn tiến xấu, suy hô hấp. Ê-kíp hồi sức tích cực nhanh chóng tiến hành hội chẩn cùng Khoa Nhiễm D. Đến ngày 25-3, bệnh nhân 91 được thở oxy qua mặt nạ, nhưng bệnh nhân đã chuyển biến xấu cực kỳ nhanh, suy hô hấp nặng, chỉ số oxy hóa máu kém, có lúc phổi đông đặc xuống còn 10% hoạt động. Để duy trì sự sống cho bệnh nhân, ê-kíp bác sĩ Bệnh viện Bệnh nhiệt đới cho bệnh nhân thở máy xâm lấn. Sau đó, ê-kíp bác sĩ của Bệnh viện Chợ Rẫy nhanh chóng được cử sang tăng cường, hỗ trợ chạy ECMO (oxy hóa qua màng ngoài cơ thể) cho nam phi công này. Trong 65 ngày bệnh nhân 91 nằm tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, ê-kíp bác sĩ của Bệnh viện Chợ Rẫy đã có 43 ngày cùng hỗ trợ điều trị.
Theo bác sĩ Nguyễn Thanh Phong, Trưởng khoa Nhiễm D (Bệnh viện Bệnh nhiệt đới), trong quá trình điều trị, hệ miễn dịch của bệnh nhân đã phản ứng quá mức khi bị virus tiến công, làm sản sinh ra chất cytokine chống lại chính cơ thể - thay vì bảo vệ, gọi là “cơn bão” cytokine. Đây là nguyên nhân chính gây ra hội chứng suy hô hấp cấp và suy đa tạng xảy ra nhanh chóng, có thể khiến bệnh nhân mắc Covid-19 tử vong trong một thời gian ngắn. Chất này tiến công mạnh vào phổi và gây tổn thương phủ tạng. Ngoài ra, nam phi công còn bị rối loạn đông máu và mắc thêm hội chứng HIT (giảm tiểu cầu do dị ứng thuốc chống đông heparin được dùng khi chạy ECMO).
Lúc này, một nhóm chat hơn 30 chuyên gia đầu ngành hồi sức, truyền nhiễm, vi sinh, dược, dinh dưỡng… của hai bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Chợ Rẫy được thành lập và luôn ở tình trạng “online” tập trung theo dõi và hội chẩn về bệnh nhân 91. Khi bệnh nhân 91 bắt đầu có phản ứng với thuốc kháng đông heparin, các bác sĩ quyết định sử dụng một loại thuốc mà ở Việt Nam chưa từng sử dụng, đó là thuốc kháng đông đường tĩnh mạch do Đức sản xuất.
“Thuốc này chưa từng sử dụng tại Việt Nam, phải chờ Bộ Y tế làm thủ tục nhập khẩu. Trong hơn 10 ngày chờ đợi, nhóm đã thảo luận dùng tạm loại thuốc Xarelto chưa từng có trong phác đồ. Đây là thuốc điều trị và dự phòng huyết khối, ít ảnh hưởng rối loạn đông máu. Thời gian này căng não vô cùng vì đến ngày thứ 8, bệnh nhân bắt đầu có những dấu hiệu rối loạn đông máu trở lại, chúng tôi phải tìm đủ mọi cách để cầm cự”, bác sĩ Nguyễn Thanh Phong thổ lộ.
PGS, TS, BS Phạm Thị Ngọc Thảo, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, Khoa Hồi sức cấp cứu đã có nhiều bệnh nhân nặng, song không có người nào nặng như phi công người Anh, khiến cho các bác sĩ cảm thấy rất áp lực, nỗ lực hết mình cứu chữa cho bệnh nhân với tâm thế “còn nước còn tát”. “Đây là ca đầu tiên sau 2 giờ khi thực hiện phương pháp ECMO mà màng đông cứng. Chúng tôi bắt buộc phải thay màng để bệnh nhân không ngưng tim và không chảy máu. Trong 57 ngày, chúng tôi đã thay bảy màng ECMO. Đây là trường hợp rất đặc biệt, y văn thế giới không nhiều ca”, PGS, TS, BS Ngọc Thảo nói.
 |
Những ngày cân não.
Tìm “ánh sáng cuối đường hầm”
Là bác sĩ điều trị trực tiếp cho bệnh nhân 91, bác sĩ Trần Thanh Linh, Phó trưởng Khoa Hồi sức tích cực (Bệnh viện Chợ Rẫy) cho hay, nam phi công người Anh được chuyển đến khoa vào chiều tối 22-5. Một tuần sau đó, thực hiện điều trị nội khoa là thời điểm khó khăn và căng thẳng nhất đối với các y, bác sĩ tại đây. Lúc đó, bệnh nhân vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào ECMO và máy thở. Có thời điểm nhịp tim từ 100 lần/phút rớt xuống còn 50-60 lần/phút.
Bên cạnh đó, bệnh nhân sử dụng an thần liều rất cao, nếu sử dụng lâu dài sẽ dẫn đến nhờn thuốc, đặc biệt sẽ ảnh hưởng não trạng của bệnh nhân. Vì vậy, ê-kíp điều trị quyết tâm ngưng các thuốc an thần, giãn cơ. Khi ngưng thì bệnh nhân thở nhanh, nguy cơ thiếu oxy cao. Trong khi, phổi còn tổn thương nặng, càng thở gắng sức những tổn thương như vỡ phổi, tràn khí màng phổi dễ xảy ra. Ê-kíp điều trị phải thay ống mở khí quản. Nếu không có kinh nghiệm, bệnh nhân có nguy cơ ngưng tim.
Trước những nguy cơ đó, Bệnh viện Chợ Rẫy đã huy động toàn lực các bác sĩ, từ bác sĩ Khoa Hồi sức tích cực, Vật lý trị liệu, đến Khoa Dinh dưỡng, Huyết học, Vi sinh, Nhiễm... để cứu sống bệnh nhân. Ngày 26-5, bệnh nhân được ngưng thuốc ngủ thì đến khuya 26, sáng 27-5, nam phi công này bắt đầu có những dấu hiệu tỉnh.
“Chúng tôi nhìn nhau cười hạnh phúc. Như vậy là ánh sáng đường hầm có, mình có thể cứu được người bệnh. Năm ngày sau, bệnh nhân đã thực hiện được theo y lệnh của bác sĩ. Sau đó, chúng tôi cố gắng để cai ECMO, cho giảm dần các thông số. Thế nhưng để quyết định được thời điểm cai ECMO cũng rất cân não. Mình phải đánh giá làm sao mà cai thành công, vì nếu thất bại mà phải đặt ECMO trở lại thì không thể còn mạch máu để đặt các ống nhựa. Mỗi ngày phải điều chỉnh từng chút, khi thấy an toàn thì đến ngày 4-6 mới cho cai hẳn ECMO”, bác sĩ Thanh Linh nhớ lại.
PGS, TS, BS Phạm Thị Ngọc Thảo, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy thổ lộ: “Khi bệnh nhân bắt đầu nói, anh ấy hỏi lại tất cả đồ đạc của mình trong ba-lô. Sử dụng điện thoại, Ipad, nam phi công liên lạc với bạn bè và nghe bạn bè kể lại quá trình điều trị hơn ba tháng qua. Bạn bè anh ấy đã nói nếu ở nơi nào khác, anh ấy có thể đã chết”.
Tại buổi thăm bệnh nhân 91 vừa qua, Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thành Phong chia sẻ: “Quá trình phục hồi bệnh nhân 91 hết sức kỳ diệu, có những thời khắc bệnh nhân 91 “thập tử nhất sinh”. Nhưng nhờ sự nỗ lực không ngừng nghỉ của đội ngũ y, bác sĩ Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Bệnh viện Chợ Rẫy giúp bệnh nhân bước đầu phục hồi, đem lại niềm tin lớn cho cả chính bệnh nhân”. Theo ông Nguyễn Thành Phong, các y, bác sĩ đã thể hiện vai trò là chiến sĩ xuất sắc trên mặt trận phòng, chống dịch Covid-19. Trong khi đó, điều kiện y tế của nước ta còn hạn chế so các nước tiên tiến. Từ đó, ông Nguyễn Thành Phong đề nghị: “Hiện, chúng ta mới chỉ thắng lợi bước đầu, chúng ta không được phép chủ quan. Cần tiếp tục kiên trì biện pháp chống dịch có hiệu quả đã đạt được trong thời gian vừa qua, giữ vững thành quả chống dịch đạt được trong thời gian sắp tới”.
Bệnh viện Chợ Rẫy cùng các chuyên gia đầu ngành ở ba miền từng dự đoán phải mất nhiều tuần bệnh nhân 91 mới có thể cai được máy thở. Tuy nhiên, chỉ hơn một tuần sau khi được cai thiết bị ECMO, anh đã cai được máy thở. Đây là một bước tiến quan trọng đánh dấu phổi bệnh nhân đã phục hồi, không cần phải ghép phổi. Đến nay, qua 100 ngày điều trị với sự hồi phục kỳ diệu, bệnh nhân đã có đủ tiêu chuẩn xuất khoa, xuất viện. Song, Bộ Y tế quyết định cho chuyển sang giai đoạn phục hồi chức năng tích cực, ổn định tâm lý cho đến khi đạt các chỉ số an toàn cho người bệnh, và bảo đảm các điều kiện về tiếp nhận bệnh nhân mới có thể cho xuất viện.
