Chưa như kỳ vọng
Festival Mỹ thuật trẻ bắt đầu từ năm 2007, đây là lần thứ 5 sự kiện để các nghệ sĩ trẻ toàn quốc thể hiện tài năng sáng tạo nghệ thuật, trưng bày những tác phẩm mới được tổ chức. Mỗi lần đều có mức độ phát triển khác nhau, phản ánh tình hình thực tế của tình hình kinh tế - xã hội nói chung và các nghệ sĩ trẻ nói riêng.
Tuy nhiên, chất lượng của triển lãm lần này chưa như ý, số lượng tác phẩm cũng thiếu hụt so các cuộc trước. Các loại hình ngôn ngữ đương đại như sắp đặt trình diễn, video art hầu như vắng bóng, chỉ còn chủ yếu là các tác phẩm hội họa và một số tác phẩm điêu khắc, sắp đặt.
Lý giải điều này, nhà phê bình Phan Cẩm Thượng, Phó Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật cho biết: Do năm nay có nhiều cuộc triển lãm quy mô lớn như Triển lãm đồ họa châu Á sắp tới, Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc… và cũng vì ảnh hưởng của dịch Covid-19 dẫn tới số lượng cũng hạn chế đi so kỳ trước. Bên cạnh đó, ngoài sân chơi của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm thì còn nhiều sân chơi về nghệ thuật khác nên chưa tập trung được hết các tác phẩm tốt tham gia.
Theo đánh giá, lớp nghệ sĩ trẻ lần này chưa thật sự nổi hẳn lên, điều đó thể hiện ngay trong các tác phẩm được trưng bày tại đây. Nó phản ánh mặt bằng thực tế của các nghệ sĩ trẻ Việt Nam. Với 365 tác phẩm gửi đến, ban tổ chức đã chọn ra 91 tác phẩm của 74 tác giả để trưng bày, trong đó 21 tác phẩm được trao giải thưởng gồm hai giải nhất, bốn giải nhì, sáu giải ba và chín giải khuyến khích.
Điều nhận thấy rõ, ở Festival lần này các tác phẩm dùng ngôn ngữ của nghệ thuật đương đại như sắp đặt, trình diễn, video art… rất hạn chế, khi chỉ có ba tác phẩm sắp đặt, một video art tham dự, còn lại phần nhiều là các tác phẩm hội họa. Giám khảo Lê Trần Hậu Anh đánh giá: Điều tiếc nuối là các loại hình nghệ thuật mới ở liên hoan lần này khá ít. Bởi video art là tác phẩm phi lợi nhuận nhưng chi phí sản xuất lại khá lớn, các dự án thực hiện đều phải có tài trợ từ các quỹ quốc tế. Những năm gần đây, khi nền kinh tế tăng trưởng các quỹ đó bắt đầu rút dần còn quỹ nghệ thuật do Việt Nam đầu tư thì còn rất nhiều hạn chế. Điều này giải thích cho sự thưa vắng các loại hình nghệ thuật mới trong những năm gần đây.
Thực tế cho thấy, nếu không có kinh phí hay các mô hình quỹ bảo trợ nghệ thuật thì khó có thể thực hiện các loại hình nghệ thuật mới. Vì bản chất của mô hình này là phi lợi nhuận, các tác phẩm không đem lại tiền cho người nghệ sĩ, mà họ chỉ dùng tác phẩm đó để phản ánh những nhu cầu, bức xúc của xã hội, tác động nhanh đối với người xem. Trong kỳ Festival trước đã có tình trạng ban tổ chức không đủ công cụ và kinh phí cho việc thuê máy để trình chiếu các video art được chọn trưng bày. Nên những tác phẩm đó không tới được với công chúng.
Về vấn đề này, ông Mã Thế Anh, Phó Cục trưởng phụ trách Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm chia sẻ: Tuy rất mong làm tốt nhưng kinh phí có hạn. Vì vậy, để tổ chức những cuộc như thế này, ngoài ngân sách nhà nước bỏ ra, chúng tôi cũng kêu gọi xã hội hóa nhưng thực tế không được như ý muốn. Hiện tại, với mảng nghệ thuật mới, chúng tôi sẽ giao cho bộ phận chuyên môn để có những tham mưu, đề xuất với cấp trên nhằm tạo điều kiện hỗ trợ tốt nhất cho các nghệ sĩ trưng bày tác phẩm.
Những ý tưởng mới
Nhìn vào mặt tích cực, tại Festival lần này, các vấn đề về môi trường, việc làm, đời sống tinh thần, văn hóa của thế hệ trẻ trong thời đại công nghệ thông tin toàn cầu... đã được các nghệ sĩ trẻ thể hiện với nhiều xu hướng sáng tạo nghệ thuật mới. Điều đáng quý là có sự tiếp nối không gián đoạn từng thế hệ và hơi thở cuộc sống luôn hiện diện trong từng tác phẩm, tuy chất lượng có thể chưa bằng những lần trước do nhiều lý do khách quan lẫn chủ quan.
Từ các tác phẩm tham gia, Hội đồng nghệ thuật đã bám sát các tiêu chí nghệ thuật, đã có những tranh luận để đi đến những giải pháp tốt nhất và chọn ra tác phẩm trong tương quan xứng đáng, tốt về mặt kỹ thuật và sắc nét trong nội dung đề cập cũng như nguồn năng lượng sáng tác của các nghệ sĩ. Họa sĩ Phan Cẩm Thượng đánh giá: Toàn bộ sáng tác của các nghệ sĩ trẻ hiện nay biểu hiện rõ tâm trạng cá nhân sống trong thế giới đương đại. Phản ánh khá đầy đủ mọi mặt của đời sống xã hội, từ môi trường, dịch bệnh… cho đến các quan hệ gia đình, xã hội. Như bức tranh “Lò mổ #21” giành giải nhất của họa sĩ Nguyễn Văn Đủ có kỹ thuật rất tốt, nghĩa là nền tảng học thuật của tác phẩm khá tốt cùng ý tưởng sâu sắc. Bức tranh là thông điệp về vấn đề nhân đạo đối với thế giới động vật nói chung, mà đó cũng chính là vấn đề của con người.
Võ Thành Thân, họa sĩ người Huế có tác phẩm “Giấy Tiền Vàng Bạc” đồng giải nhất chia sẻ: Đây là tác phẩm nằm trong seri mới của tôi sáng tác về đề tài đời sống tâm linh ở Huế và cũng là văn hóa thờ cúng tín ngưỡng dân gian tại đây. Qua seri này tôi muốn nói rằng: Những thứ đôi khi với người khác là thải loại không có gì giá trị, nhưng nếu mình biết trân trọng nó và kết hợp những thứ nhỏ bé lại với nhau thì chúng ta có thể làm được những tác phẩm nghệ thuật tốt.
Vượt qua những vướng mắc về công tác tổ chức cũng như hạn chế về số lượng, chất lượng, các tác phẩm tham gia Festival Mỹ thuật trẻ 2020 đã diễn tả trung thực diện mạo sáng tác, thể hiện cách nhìn riêng về đời sống đương đại, xu thế phát triển và quan điểm sáng tác của nghệ sĩ trẻ hiện nay. Nhìn rộng ra toàn quốc, do được đào tạo về kỹ thuật cơ bản tốt, có ngoại ngữ, nắm vững được công nghệ thông tin, trình độ của đội ngũ sáng tác trẻ đang rất tiến bộ và có nhiều điều kiện thuận lợi để thực hiện những ý tưởng hay, táo bạo giúp cho nền mỹ thuật Việt Nam có những thành công nhất định trong thời đại mới.
Festival Mỹ thuật trẻ 2020 diễn ra từ ngày 28-7 đến 5-8 tại Trung tâm Triển lãm Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, số 2 Hoa Lư, Hà Nội.
