Căng thẳng trở lại

Sau thời gian yên ắng, bạo lực lại gia tăng tại vùng Donbass những ngày qua, dẫn đến “lời qua tiếng lại” giữa Ukraine và Nga. Những cáo buộc liên quan hoạt động quân sự của Nga, cùng đề xuất của Ukraine tổ chức tập trận chung với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) dấy lên lo ngại xung đột bùng phát trở lại khu vực bất ổn này.

Biếm họa của SHERIF ARAFA
Biếm họa của SHERIF ARAFA

Lệnh ngừng bắn mới nhất, đạt được hồi tháng 7-2020, vốn giúp tình hình ở miền đông Ukraine lắng dịu trong nhiều tháng qua, nay đứng trước nguy cơ sụp đổ, tương tự hàng loạt thỏa thuận ngừng bắn trước đó. Bạo lực bùng lên từ cuối tháng 3 vừa qua, với những vụ nổ súng và giao tranh được ghi nhận dọc đường giới tuyến tại khu vực ly khai Donetsk. Trong đó, vụ bốn quân nhân Ukraine chết làm bùng lên tranh cãi giữa chính quyền Kiev với lực lượng tự xưng Cộng hòa Donetsk. Tuần trước, Quốc hội Ukraine đã thông qua nghị quyết cảnh báo về nguy cơ xung đột leo thang tại miền đông. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã tham vấn khẩn cấp với các đại diện trong Bộ tứ Normandy về diễn biến mới tại Donbass.

Các vụ việc vi phạm lệnh ngừng bắn đẩy căng thẳng trở lại tại Donbass, kéo theo những màn cáo buộc lẫn nhau giữa chính phủ và lực lượng đối lập ở miền đông. Các đơn vị chiến đấu của cả quân đội Ukraine lẫn lực lượng ly khai đều trong tình trạng báo động ở mức cao. Trong bối cảnh rộ lên nhiều đồn đoán Kiev đang lên kế hoạch cho chiến dịch quân sự nhằm Donbass, quân đội Ukraine lại tuyên bố sẵn sàng tiến công ngay khi được lệnh. Quân ly khai cáo buộc lực lượng Kiev khơi mào các vụ nổ súng và giao tranh mới nhất dọc giới tuyến ở Donetsk.

Căng thẳng bùng lên ở Donbass lập tức khơi lại bất đồng giữa Ukraine và Nga, vốn tạm lắng dịu trong nửa năm qua. Trong nghị quyết vừa thông qua, Quốc hội Ukraine nêu rõ, lệnh ngừng bắn đã sụp đổ, đồng thời chỉ đích danh Nga chịu trách nhiệm về làn sóng bạo lực mới ở Donbass, với việc gia tăng hiện diện gần biên giới Ukraine. Tổng thống Zelensky cáo buộc việc “tăng cường lực lượng có chủ đích” của Nga tạo không khí căng thẳng tại khu vực Donbass vốn bất ổn. Ukraine kêu gọi các nước thành viên NATO có biên giới chung với Nga tăng cường lực lượng và sẵn sàng chiến đấu, đồng thời đề xuất NATO tổ chức tập trận chung và tuần tra trên không phận Ukraine.

Trong khi đó, Mỹ và các thành viên NATO khẳng định ủng hộ Ukraine đối phó những diễn biến căng thẳng mới ở miền đông nước này. Trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Ukraine hôm 2-4, Tổng thống Joe Biden tái khẳng định “cam kết vững chắc” của Mỹ ủng hộ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Nhiều nước NATO cáo buộc Nga đưa binh sĩ và vũ khí tới biên giới, làm gia tăng căng thẳng ở miền đông Ukraine.

Nga bác bỏ các cáo buộc, khẳng định các hoạt động luân chuyển lực lượng và khí tài là hoạt động quân sự bình thường, được tiến hành trong lãnh thổ quốc gia, không gây mối đe dọa cho bất kỳ nước nào. Nga cũng nêu lo ngại về diễn biến mới tại Donbass, với các hành động khiêu khích của lực lượng vũ trang Ukraine. Nhắc lại “ranh giới đỏ”, Moscow tuyên bố sẽ có các biện pháp bổ sung nhằm bảo đảm an ninh quốc gia trong trường hợp NATO triển khai quân tới Ukraine và các khu vực gần biên giới Nga. Trong một tuyên bố, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov cảnh báo, hơn ai hết, quân đội Ukraine hiểu rõ sự nguy hiểm của việc leo thang căng thẳng tại Donbass và giới lãnh đạo ở Kiev không nên bị kích động từ phương Tây. Phía Nga nêu rõ, xung đột nếu bùng phát sẽ hủy hoại những thành quả vốn ít ỏi trong nỗ lực khôi phục hòa bình, ổn định tại miền đông Ukraine mà các bên nỗ lực đạt được vừa qua, nhất là Thỏa thuận Minsk.

Vốn được cho là ủng hộ hai bên đối đầu ở Ukraine, Nga và phương Tây hiện trong tình trạng căng thẳng, với những màn trừng phạt - đáp trả lẫn nhau giữa Nga với Mỹ và các nước Liên hiệp châu Âu (EU). Căng thẳng trở lại vùng Donbass có nguy cơ bị thổi bùng thành xung đột, nếu các bên ở Ukraine không kiềm chế. Trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao trì trệ, nguy cơ xung đột trở lại khiến viễn cảnh hòa bình tại miền đông Ukraine tiếp tục mong manh.