Lý giải cho phát biểu có nguy cơ “gây bão”, cựu Chủ tịch EUC nhấn mạnh, dường như Tổng thống Trump chỉ mong EU thất bại, giữa lúc khối đồng minh của Mỹ ở châu Âu này đang đối mặt vô vàn thách thức liên quan vấn đề Anh rời EU (Brexit) và thực trạng “phân mảng” về chính trị trong Nghị viện châu Âu (EP). Ông Tusk chỉ rõ: Lần đầu trong lịch sử có một Tổng thống Mỹ công khai chống lại một châu Âu thống nhất.
Theo bình luận cựu lãnh đạo EU, thì mâu thuẫn hiện nay giữa EU và Mỹ là “chưa có tiền lệ”. Điều này không phải là không có cơ sở. Thực tế, mối quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương trở nên khó khăn hơn, kể từ khi chính trị gia - doanh nhân Donald Trump trở thành Tổng thống Mỹ và liên tiếp đưa ra những tuyên bố gây tranh cãi, từ việc ủng hộ Brexit đến công khai coi nhẹ hợp tác trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) nhằm bảo vệ châu Âu.
Tổng thống Trump từng không ít lần chỉ trích EU về nhiều vấn đề, song nổi bật vẫn là thương mại và quân sự. Thâm hụt thương mại với EU là điều ông Trump nhắm đến đầu tiên trong nỗ lực “đòi công bằng” cho doanh nghiệp và người lao động Mỹ. Năm ngoái, quan hệ giữa Mỹ và EU xấu đi nghiêm trọng, sau khi Nhà trắng thực hiện áp thuế với nhôm, thép nhập khẩu từ châu Âu và EU đáp trả tương xứng. Những màn trả đũa lẫn nhau từng đẩy hai bên cận kề một cuộc chiến thương mại toàn diện.
Không chỉ công kích về hiệu quả hoạt động, thậm chí hoài nghi về sự tồn tại của NATO, Tổng thống Mỹ còn thúc ép các đồng minh châu Âu tăng chi tiêu quốc phòng, nâng mức đóng góp cho ngân sách của liên minh quân sự xuyên đại dương. Đòi hỏi ráo riết của Mỹ khiến mối quan hệ hai bên vốn sẵn rạn nứt, lại rơi xuống hố sâu nghi ngại.
Trong bình luận về đồng minh, có thể ông Tusk hơi nặng lời, song chỉ rõ thực trạng quan hệ EU - Mỹ. Và đó cũng thật sự là thách thức lớn đối với ban lãnh đạo mới ở Brussels vừa nhậm chức hôm 1-12.
