Phá “khóa” bảo hộ

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphoxa lại cảnh báo, nạn phân biệt chủng tộc về vaccine ngừa Covid-19 sớm xảy ra nếu các nước giàu tiếp tục tích trữ, trong khi hàng triệu người ở những nơi nghèo khắp thế giới “chết dần chết mòn” vì chờ đợi vaccine.

Biếm họa của LUO JIE
Biếm họa của LUO JIE

Ông Ramaphoxa nhắc lại kêu gọi miễn trừ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine ngừa Covid-19, biến mặt hàng này thành “sản phẩm công cộng toàn cầu”.

Lời kêu gọi trên được nhắc lại sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Baiden bất ngờ đảo chiều lập trường trong vấn đề quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine phòng Covid-19. Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai tuyên bố, Washington ủng hộ bãi bỏ quyền bảo hộ bằng sáng chế vaccine ngừa Covid-19, vốn chủ yếu nằm thuộc các tập đoàn dược phẩm Mỹ.

Đề xuất của Mỹ ngay lập tức dấy lên làn sóng hưởng ứng. Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và LHQ đều gọi đây là quyết định lịch sử, là “cử chỉ đẹp” cho phép chia sẻ vaccine tới các nước nghèo. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định, cần biến vaccine ngừa Covid-19 thành “tài sản công” của thế giới. Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng ủng hộ cách tiếp cận như vậy...

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tuyên bố, Liên hiệp châu Âu (EU) sẵn sàng thảo luận đề xuất của Mỹ, song vẫn cho rằng việc từ bỏ bản quyền tài sản trí tuệ không phải “cây đũa thần” giúp tăng tốc sản xuất và phân phối vaccine, mà điều có thể làm ngay là mở rộng xuất khẩu vaccine và các nguyên liệu. Hiện, 100% vaccine được sản xuất tại Mỹ chỉ dành cho thị trường trong nước, trong khi EU đã xuất khẩu hơn 200 triệu liều vaccine ra bên ngoài.

Tranh cãi về miễn trừ quyền sở hữu trí tuệ với vaccine ngừa Covid-19 rộ lên, sau khi Nam Phi cùng Ấn Độ đề xuất và được WTO ủng hộ, trong bối cảnh số ca mắc Covid-19 không ngừng tăng, song chiến dịch tiêm chủng thậm chí chưa được khởi động ở nhiều nước nghèo. Theo WHO, cùng chiếm khoảng một nửa dân số thế giới, song tỷ lệ tiếp cận vaccine ngừa Covid-19 lại chênh lệch quá lớn giữa nhóm nước có thu nhập cao và trung bình cao với các nước có thu nhập trung bình thấp và thấp, lần lượt là 83% và 17%.

Nỗ lực phá “ổ khóa” bảo hộ bản quyền vaccine ngừa Covid-19 còn nhiều rào cản. Song, như Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus khẳng định, hợp tác toàn cầu chia sẻ vaccine là lựa chọn duy nhất để loại bỏ Covid-19.