Theo Tổng cục Thống kê, XK một số mặt hàng nông sản thế mạnh của Việt Nam trong 10 tháng năm 2019 có xu hướng giảm so cùng kỳ năm trước. Cụ thể, mặt hàng thủy sản giảm 3,4%; rau, quả giảm 5,8%; hạt điều giảm 3,8%; gạo giảm 7,8%... Nguyên nhân là do, các quốc gia nhập khẩu (NK) hàng nông sản ngày một gia tăng các giải pháp bảo hộ sản xuất trong nước thông qua các tiêu chuẩn kỹ thuật và ảnh hưởng đến tăng trưởng XK của nông sản Việt Nam. Mặt khác, phần lớn nông sản của Việt Nam XK dưới dạng thô hoặc sơ chế, hàm lượng giá trị gia tăng thấp, công nghệ chế biến sau thu hoạch còn kém. Đặc biệt, sản phẩm nông sản chế biến của Việt Nam chưa được người tiêu dùng nước ngoài biết đến do hầu hết được XK qua doanh nghiệp (DN) trung gian, dưới các thương hiệu nổi tiếng của nước ngoài.
Chưa có thương hiệu được xem là trở ngại lớn trong XK không chỉ đối với nông sản mà còn là tình trạng chung của hàng hóa Việt Nam. Bộ Công thương đã chỉ rõ, điểm nghẽn của vấn đề này là khi chất lượng sản phẩm không đồng đều gây ảnh hưởng đến thương hiệu, giá trị thương hiệu của sản phẩm và DN Việt Nam. Sự chuyển dịch cơ cấu XK theo hướng tăng hàm lượng công nghiệp chế biến và giảm tỷ trọng nguyên liệu thô vẫn chưa rõ rệt, làm giảm năng lực cạnh tranh của hàng nông sản.
Hơn thế nữa, hình ảnh “giá rẻ - chất lượng thấp” đã gắn với hàng nông sản Việt Nam trong một thời gian quá dài là rào cản lớn đối với những nỗ lực cải thiện hàm lượng giá trị gia tăng của hàng nông sản XK. Các chuyên gia từng khuyến cáo, muốn nông sản Việt Nam đạt được giá trị xứng đáng thì cần quảng bá cho thế giới biết thế mạnh và những điều tốt đẹp về thực phẩm Việt Nam; từng bước xây dựng và định vị thương hiệu nông sản thực phẩm, để thu hút khách hàng trong nước và nước ngoài.
Theo ông Reindert Dekker, chuyên gia tư vấn cao cấp của Cơ quan Hỗ trợ NK từ các nước đang phát triển của Hà Lan: Nông sản, thực phẩm không còn là sản phẩm thô mà cần có tính văn hóa, cảm xúc, hình ảnh. Do vậy, điều đầu tiên DN phải tự hào và tự tin về sản phẩm, những câu chuyện đằng sau thương hiệu để tạo sự khác biệt, thu hút người tiêu dùng.
Thực tế, thời gian qua, thực hiện tốt vai trò kết nối giao thương, hỗ trợ đào tạo kỹ năng xúc tiến thương mại, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) đã giúp nhiều DN nhỏ và vừa trong nước XK thành công thông qua kênh thương mại điện tử (TMĐT), qua đó giúp tăng cường quảng bá thương hiệu Việt Nam.
Đơn cử, Andre Gift Shop là một điển hình thành công trong mô hình bán hàng trực tuyến. Chia sẻ về những thành công bước đầu, Nguyễn Xuân Chiêu Hân, CEO của Andre Gift Shop cho biết, năm 2013, Andre Gift Shop đã tìm thấy cơ hội đưa sản phẩm ra toàn thế giới với Amazon Global Selling (Amazon). Với lượng khách hàng lớn, Amazon không chỉ là mảnh đất màu mỡ mà còn là cánh cửa cho các DN và hàng hóa, đặc biệt là nông sản Việt Nam vươn ra thị trường thế giới. TMĐT là kênh XK cũng là kênh quảng bá thương hiệu ra thị trường thế giới một cách hiệu quả, đặc biệt phù hợp các DN có quy mô vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính không lớn.
Theo Cục trưởng Xúc tiến thương mại Vũ Bá Phú, Cục sẽ đẩy mạnh hỗ trợ DN xúc tiến XK, xúc tiến thương hiệu Việt Nam thông qua môi trường TMĐT và các nền tảng công nghệ số. Phát triển thương mại trên các sàn giao dịch TMĐT lớn là một trong những cách nhanh nhất để DN có thể xây dựng thương hiệu riêng và tiếp cận khách hàng, từ đó thúc đẩy các kênh bán hàng khác tới thị trường toàn cầu. Nỗ lực tìm đầu ra cho nông sản, Bộ Công thương đã sớm xây dựng Chương trình Thương hiệu ngành thực phẩm Việt Nam. Hiện đã hoàn thiện nghiên cứu, định vị thương hiệu ngành thực phẩm Việt Nam và đang trong quá trình hoàn thiện dự thảo Đề án “Phát triển thương hiệu ngành thực phẩm Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Trong đề án này, Bộ Công thương sẽ giới thiệu hệ thống quản trị thương hiệu và hệ thống tiêu chí; thực hiện chiến dịch truyền thông, quảng bá hình ảnh ngành hàng thực phẩm Việt Nam và các phân ngành thực phẩm.
Ông Vũ Bá Phú cho biết thêm, hoạt động hỗ trợ DN sản xuất trong nước XK sản phẩm thương hiệu Việt Nam qua hệ thống bán hàng trực tuyến của Amazon Global Selling đã phát huy tốt hiệu quả, mở ra kênh tiêu thụ mới cho nông sản Việt Nam. Chuẩn bị sớm cho công tác triển khai đề án, Bộ đã bước đầu phối hợp các bộ, ngành, hiệp hội liên quan tuyên truyền, quảng bá nhằm tăng cường nhận thức và công nhận ở quy mô quốc tế về giá trị của thực phẩm Việt Nam. Phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các bộ, ngành khác thông tin, hướng dẫn DN đáp ứng các tiêu chuẩn, yêu cầu chứng nhận về quản trị, chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm của ngành hàng và đặc biệt của các thị trường XK mục tiêu; xây dựng và quản lý chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm nông sản, thực phẩm Việt Nam; tổ chức đào tạo, tư vấn nâng cao nhận thức về thương hiệu cho các tổ chức, hiệp hội và DN. Đặc biệt, thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, Bộ Công thương đã đẩy mạnh xây dựng, định vị và quảng bá thương hiệu, kết nối thị trường cho các sản phẩm nông sản Việt Nam.
