Vùng Xanh mở cửa trở lại

Chính phủ Iraq vừa thông báo Vùng Xanh (Green Zone), nơi đặt Đại sứ quán Mỹ và các văn phòng cơ quan chính phủ ở Thủ đô Baghdad, chính thức mở cửa cho công chúng mà không có bất cứ điều kiện hay ngoại lệ nào. Quyết định trên cho thấy sự tự tin của nhà chức trách Iraq về tình hình an ninh ở quốc gia này sau nhiều năm chiến tranh.

Cổng vòm Chiến thắng tại Vùng Xanh. Ảnh: AFP
Cổng vòm Chiến thắng tại Vùng Xanh. Ảnh: AFP

Vùng cấm tại Baghdad

Nằm ở bờ tây sông Tigris, rộng khoảng 10 km², Vùng Xanh là một trong những khu vực an ninh nghiêm ngặt nhất trên thế giới. Kể từ sau cuộc chiến do Mỹ phát động tại Iraq năm 2003, đây là vùng đất cấm đối với hầu hết dân thường Iraq. Trước đó, khu vực này là một đô thị rộng lớn, đường sá thuận tiện, quanh năm thời tiết mát mẻ, không khí trong lành. Theo AP, Vùng Xanh là nơi có các công trình mang ý nghĩa biểu tượng của Baghdad, như “Cổng vòm Chiến thắng” kỷ niệm cuộc chiến tranh Iran - Iraq (1980-1988), tượng đài Người lính vô danh, tháp đồng hồ Baghdad và khách sạn Rasheed nổi tiếng.

Có tên chính thức là Vùng Quốc tế, song cái tên Vùng Xanh, hay Al-Mintaqa al-Khadraa trong tiếng Arab, được sử dụng phổ biến hơn. Tháng 5-2003, sau khi lật đổ chế độ của Tổng thống Iraq Saddam Hussein, liên quân do Mỹ đứng đầu đã chiếm đóng khu vực này và gọi đây là Vùng Xanh, để phân biệt với các vùng còn lại của Thủ đô Baghdad. Vùng Xanh là nơi đặt Đại sứ quán Mỹ và các văn phòng của Chính phủ Iraq, như Tòa nhà Quốc hội, Văn phòng Thủ tướng, Văn phòng Tổng thống, cùng nhiều cơ quan đầu não, dinh thự của quan chức hàng đầu Iraq. Theo TASS, nhiều đại sứ quán nước ngoài ở Iraq, trong đó có Vương quốc Anh, cũng như văn phòng đại diện của các công ty nước ngoài, cũng được đặt ở khu vực này.

Trong thời gian Mỹ chiếm đóng quân sự ở Iraq, một số khu vực của Vùng Xanh được gọi là “nước Mỹ thu nhỏ”. Là “pháo đài” giữa lòng thành phố, Vùng Xanh được bao bọc bằng tường bê-tông và dây thép gai chằng chịt, vô số lính gác canh giữ cẩn mật suốt ngày đêm. Người đứng bên ngoài không thể nhìn được bên trong. Ngay cả từ bên kia bờ sông Tigris, không ai có thể đoán được điều gì ẩn giấu sau những bức tường cao. Chỉ những người Iraq có thẻ an ninh đặc biệt mới có thể ra vào khu vực này.

Vùng Xanh là khu vực an toàn hơn phần còn lại của Baghdad, nơi thường diễn ra các vụ nổ bom, bắt cóc, giết người... Bất chấp các bức tường dày kín, những người Hồi giáo Shi’ite ở các khu phố phía đông của thành phố thường bắn tên lửa vào Vùng Xanh. Các cuộc tiến công liều chết liên tục xảy ra tại cổng vào của khu vực này, giết chết hàng trăm người, gồm cả người Mỹ. Vào lúc an ninh căng thẳng đến đỉnh điểm, người qua cổng Vùng Xanh phải cởi áo khoác để lính canh kiểm tra nhằm đề phòng họ mang theo thiết bị nổ. Chó nghiệp vụ cũng được triển khai để giám sát bất cứ đối tượng hay kiện hàng nào khả nghi. Tháng 4-2007, một kẻ đánh bom tự sát kích hoạt chất nổ trong căng-tin của tòa nhà Quốc hội Iraq, khiến tám người chết, trong đó có ba nhà lập pháp. Sau đó chín năm, những người ủng hộ giáo sĩ dân túy Shi’ite Muqtada al-Sadr phát động một cuộc tuần hành chống chính phủ, đã tiếp cận và phá hủy một số bức tường của Vùng Xanh, xông vào tòa nhà Quốc hội. Một cuộc khủng hoảng chính trị đã xảy ra và làm chao đảo Iraq trong nhiều tháng sau đó.

Cánh cổng mở sau 16 năm

Mấy năm qua, Chính phủ Iraq đã nhiều lần nỗ lực mở cửa giao thông Vùng Xanh, song vì tình hình an ninh còn tương đối phức tạp, kế hoạch này vẫn chưa được triển khai một cách triệt để. Tới đầu năm nay, Baghdad bắt đầu nới lỏng các hạn chế. Trước đó, năm 2018, nhân kỷ niệm một năm ngày tuyên bố chiến thắng lực lượng tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS), Thủ tướng Iraq Adel Abdul-Mahdi quyết định mở cửa một phần khu vực Vùng Xanh, Theo The New York Times, giao thông được cho phép trên những con đường chính, nhưng nhiều tuyến đường phụ, nơi các quan chức sống và làm việc, vẫn bị hạn chế; các tòa nhà chính phủ, như Quốc hội và cung điện cũ của Hussein vẫn được bảo vệ nghiêm ngặt. Năm 2015, chính phủ đã mở cửa Vùng Xanh trở lại, song chỉ sau vài ngày lại phải đóng cửa do các quan chức Mỹ phản đối.

Sau nhiều lần mở cửa không thành, mới đây, Thủ tướng Adel Abdul-Mahdi tuyên bố Vùng Xanh được mở cửa hoàn toàn cho người dân nhân dịp lễ Eid al-Fitr, kỳ nghỉ lễ quan trọng của người Hồi giáo, đánh dấu sự kết thúc tháng lễ Ramadan. Tuyên bố của Văn phòng Thủ tướng Iraq cho biết, việc mở cửa Vùng Xanh không dễ dàng nhưng quyết định này đã được đưa ra sau “những bảo đảm về tình hình an ninh” tại Iraq. Tờ The Guardian dẫn lời tướng Jassim Yahya Abd Ali khẳng định, Vùng Xanh sẽ được mở cửa 24 giờ mỗi ngày mà không có bất cứ ngoại lệ hay điều kiện nào. Tướng Jassim Yahya Abd Ali cũng cho biết, lực lượng chức năng đã dỡ bỏ 12.000 mảng tường bê-tông ở Vùng Xanh.

Hầu hết người dân Iraq hoan nghênh quyết định của chính phủ. Ngoài việc giảm bớt nỗi khổ của người dân vì ùn tắc giao thông, đặc biệt là trong mùa hè nóng nực tại Thủ đô Baghdad rộng lớn có gần tám triệu người sinh sống, việc mở cửa Vùng Xanh còn có ý nghĩa lớn về mặt văn hóa, do đây còn là trung tâm văn hóa quan trọng của Iraq trong nhiều năm.

Atheir Assem, 25 tuổi, lần đầu lái xe trong Vùng Xanh cho hay anh cảm thấy Baghdad rộng hơn trước. Thế hệ của anh không biết gì về Vùng Xanh và luôn nghĩ về những người ở đó như sống ở một quốc gia khác. Trong khi đó, trả lời Xinhua, một công dân Baghdad khác là Ali Kadhim cho biết, trước đây mọi người không thể vào Vùng Xanh, thậm chí không được đi qua các khu phố của khu vực này, trừ người được ủy quyền và người mang theo thẻ đặc biệt. Nhưng giờ đây, tình hình an ninh đã tốt hơn và mọi người có thể lái xe qua đây.

Dư luận hoan nghênh việc Chính phủ Thủ tướng Adel Abdul-Mahdi quyết định mở cửa Vùng Xanh, thiết lập lại một kênh liên kết với người dân và trả lại không gian này cho chủ sở hữu hợp pháp của nó. Quyết định cũng cho thấy sự tự tin về tình hình an ninh của Iraq sau nhiều năm chìm trong xung đột. Thực tế, ngay trước khi mở cửa Vùng Xanh, an ninh quanh khu vực này vẫn còn không ít vấn đề. Ngày 19-5 vừa qua, truyền thông Trung Đông dẫn thông báo của quân đội Iraq cho biết, một quả rocket đã bắn vào khu vực Vùng Xanh. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ cũng xác nhận vụ việc.

Giám mục Mgr Shlemon Audish Warduni mô tả sự kiện mở cửa Vùng Xanh là “cực kỳ tích cực” và là tin tốt đối với toàn thể người dân Iraq. “Chúng tôi rất cần đến khu vực này, đến các đại sứ quán nước ngoài để thực hiện các dịch vụ ngoại giao. Đây là một niềm vui lớn cho tất cả mọi người”, vị giám mục cho biết. Tuy nhiên, giám mục Warduni khẳng định, dù tình hình an ninh chung đã được cải thiện nhưng Iraq vẫn cần tiếp tục nỗ lực đề phòng các mối nguy về an ninh, để tất cả người dân đều có thể hưởng lợi. “Chúng tôi muốn một Iraq tự do về mọi mặt, để phần còn lại của thế giới nhìn bằng ánh mắt của tình yêu và tự do”, giám mục Warduni cho hay.