Đồng tiền ảo từng bị “ghẻ lạnh”
Đồng tiền ảo Bitcoin ra đời năm 2009 và do một người hay một nhóm người đứng dưới tên Satoshi Nakamoto lập trình nên. Đến nay, dù đồng Bitcoin không có một tiêu chuẩn chính thức nào nhưng lại được một số thị trường chấp nhận, bởi nó chứng tỏ được sự ưu việt là một đồng tiền “không biên giới” so tiền tệ của mỗi nước. Ban đầu, Satoshi Nakamoto muốn tạo ra một loại tiền lưu thông miễn phí toàn cầu, giống như những phần mềm mã nguồn mở hay tài nguyên miễn phí khác trên internet, mà không chịu sự chi phối của ngân hàng hay dịch vụ chuyển tiền.
Đồng Bitcoin được tạo thành bằng thuật toán đầu - cuối, gọi là “khai thác mỏ”, giống như người khai mỏ đào được vàng từ tự nhiên, với số lượng có hạn. Giá trị sơ khởi của Bitcoin được Satoshi Nakamoto đặt ra chỉ nhỏ hơn một xu Mỹ. Thế nhưng, bắt nguồn từ ý tưởng đó, Bitcoin được lan rộng trong số những người “đào” online và dần tăng giá để đến ngày nay có thể quy đổi ra tiền mặt với giá trị khá cao. Trong quá trình phát triển, đồng Bitcoin ngày càng hữu dụng và khan hiếm, vì số lượng Bitcoin là có hạn bởi thuật toán chỉ cho phép tạo ra tối đa 21 triệu Bitcoin và không thể can thiệp thêm. Theo Bloomberg, hiện có hơn 85% số đồng Bitcoin đã được khai thác.
Vừa qua, một số doanh nghiệp lớn trên thế giới như Tesla, IBM, Nvidia, Visa hay Mastercard thể hiện sự quan tâm tiền ảo và do đó chỉ trong thời gian ngắn đã đẩy giá trị đồng tiền ảo này tăng mạnh, hiện được định giá lên tới gần 50.000 USD/Bitcoin. Hiện nay, người sử dụng internet có thể giao dịch tiền ảo Bitcoin, coi đó như một loại hàng hóa đặc biệt. Người muốn sở hữu Bitcoin có thể mua bằng tiền thật và đợi chờ cơ hội nó sinh lợi nhuận. Bitcoin có những hữu ích nhất định, chủ sở hữu không những làm giàu, mà còn dùng để giao dịch tương tự như quẹt thẻ ngân hàng.
Trên internet, hiện đã dần hình thành các sàn giao dịch Bitcoin, cho phép đầu tư vào các loại tiền kỹ thuật số hoặc đổi Bitcoin ra tiền bản địa. Trong vòng 12 năm qua, đồng tiền này đã chiếm được một vị trí riêng trên thị trường và gia tăng giá trị, khiến nhiều người tiếp cận “mỏ Bitcoin” đã sớm trở thành triệu phú. Khi ra đời, Bitcoin được cho là không chịu sự chi phối của bất kỳ tổ chức, cơ quan hành chính hay nhà nước nào. Song với sự phát triển hiện nay, nó đã trở thành một loại hình đầu tư và do đó không tránh được bị các nhà đầu cơ thao túng, dù có thể mang lại lợi nhuận lớn song cũng ẩn chứa nhiều rủi ro.
Mặc dù vậy, không thể phủ nhận tiền kỹ thuật số được phát triển từ nền tảng là blockchain (công nghệ chuỗi khối) đang chứng tỏ những ưu thế nhất định. Ngày càng có nhiều quốc gia quan tâm phát triển công nghệ blockchain và chủ đề này cũng từng được các nhà kinh tế và giới hoạch định chính sách nêu ra tại các hội nghị của Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos (Thụy Sĩ) trong những năm gần đây. Hiện nay, ứng dụng và phát triển các sản phẩm, dịch vụ trên nền tảng blockchain trong việc xây dựng chính phủ số là xu hướng được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. Tại Việt Nam, các nhà nghiên cứu đã xác định nền tảng này có thể cung cấp môi trường an toàn để lưu trữ, xử lý và truyền tải dữ liệu.
Tiềm ẩn rủi ro cao
Từ năm 2013, Cơ quan thực thi phòng chống tội phạm tài chính (FinCEN) của Bộ Tài chính Mỹ đã ban hành hướng dẫn về Bitcoin. Theo đó, họ xác định Bitcoin không phải là tiền tệ, chịu sự chi phối của Đạo luật Bảo mật ngân hàng, yêu cầu các xử lý trao đổi và thanh toán tuân thủ một số trách nhiệm nhất định như báo cáo, đăng ký và lưu trữ hồ sơ. Ngoài ra, cơ quan này cũng ra quy định về việc đánh thuế các giao dịch Bitcoin, qua đó tăng thu cho ngân sách.
Tương tự nước láng giềng, giới chức Canada cũng duy trì lập trường trung lập với Bitcoin, đồng thời gia tăng các biện pháp an ninh nhằm bảo đảm tội phạm rửa tiền không lợi dụng các loại tiền điện tử. Bitcoin được Cơ quan Doanh thu Canada (CRA) xem là một loại hàng hóa. Ngoài ra, Venezuela được xem là quốc gia đầu tiên phát hành đồng tiền điện tử quốc doanh mang tên Petrocoin.
Đến nay, Liên hiệp châu Âu (EU) vẫn không đưa ra bất kỳ quyết định chính thức nào về tính hợp pháp, phản đối hay chấp nhận tiền điện tử, song các quốc gia EU riêng lẻ đều đã đưa ra những quy định riêng nhằm kiểm soát cũng như tận dụng nguồn thu từ loại hình này cho ngân sách. Chẳng hạn, Hội đồng thuế trung ương (CBT) của Phần Lan đã phân loại Bitcoin là một dịch vụ tài chính và được xem là một loại hàng hóa. Trong khi đó, Cơ quan Quản lý tài chính (FCA) tại Anh đề xuất lập trường ủng hộ Bitcoin và muốn môi trường pháp lý hỗ trợ loại tiền kỹ thuật số này. Đức là một trong những quốc gia đầu tiên mở cửa cho Bitcoin, nó được coi là hợp pháp song chủ sở hữu sẽ bị đánh thuế theo các mức độ sở hữu khác nhau khi giao dịch. Tuy vậy, vẫn còn nhiều nước chưa chấp nhận Bitcoin hoặc đang phân tích cách thức để điều tiết tiền điện tử nhằm tránh thao túng tiền tệ trên không gian mạng. Bởi vậy, Bitcoin được xem là nằm trong “vùng xám” trên thế giới.
Hiện nay, ngoài Bitcoin, đã có thêm hàng chục loại tiền điện tử mới ra đời cùng với các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân có khả năng tài chính hoặc kỹ thuật lớn đứng đằng sau hỗ trợ và phát triển như Litecoin, Ethereum… Các loại tiền kỹ thuật số có lợi thế là dễ trao đổi trên phạm vi quốc tế, nhưng tiền điện tử cũng đối mặt những thách thức nghiêm trọng. Mặc dù lưu trữ tiền tệ kỹ thuật số khó bị mất mát hoặc trộm cắp vật chất, nhưng chúng có thể trở thành con mồi của các vụ trộm và tiến công online. Các chuyên gia cũng lo ngại tiền kỹ thuật số bị các nhóm tội phạm dùng để rửa tiền, chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt động bất hợp pháp thành tiền “sạch”.
Một thách thức lớn khác là các loại tiền kỹ thuật số không được nhiều chính phủ trên thế giới ủng hộ và hỗ trợ như các loại tiền truyền thống, vì tiền tệ kỹ thuật số không được chính phủ bảo đảm, người dùng tiền tệ chấp nhận rủi ro mất giá trị cao hơn so khi sử dụng tiền tệ truyền thống được chính phủ hỗ trợ. Có thể nói, việc đầu tư Bitcoin được ví như “con dao hai lưỡi”, có thể sinh lời cho nhà đầu tư song cũng nhiều ý kiến hoài nghi “bong bóng” Bitcoin có thể đổ vỡ bất cứ lúc nào, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư.
Ngày 22-2 vừa qua, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cảnh báo, tiền điện tử Bitcoin là một tài sản có tính đầu cơ cao và không hiệu quả trong tiến hành giao dịch, do đó bà bày tỏ quan ngại về những rủi ro thua lỗ mà các nhà đầu tư có thể gặp phải. Bởi vậy cho đến nay, Bitcoin nói riêng và các loại tiền điện tử nói chung đều đứng trước yêu cầu phải có quy định quản lý trên toàn cầu.
