Trình bày báo cáo trước UBTVQH, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga, phương án thứ nhất (PA 1) - thu hồi thông qua thủ tục xem xét, giải quyết tại Tòa án (TA) và phương án thứ hai (PA 2) - thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đều có ưu điểm, nhược điểm.
Cụ thể, theo bà Lê Thị Nga, PA 1 thể hiện được thái độ mạnh mẽ của Nhà nước, giải quyết được những vướng mắc trong kiểm soát tài sản, thu nhập và không mâu thuẫn với quy định của pháp luật hiện hành về trách nhiệm chứng minh. Việc giao cho TA xem xét, quyết định về tính hợp lý của việc giải trình bảo đảm được tính khách quan, minh bạch và quyền lợi của các bên. Đây cũng là hình thức xử lý mà nhiều nước trên thế giới đang áp dụng. Thủ tục giải quyết sẽ áp dụng tương tự như trình tự, thủ tục xem xét, quyết định các biện pháp xử lý hành chính và phiên họp có sự tham gia của luật sư, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, bảo đảm dân chủ, thận trọng, khách quan, các bên có quyền khiếu nại quyết định giải quyết của TA. Tuy nhiên, UBTVQH phải ban hành Pháp lệnh quy định về trình tự, thủ tục giải quyết cũng như việc thi hành thì phán quyết của TA mới thi hành được.
Còn PA 2, thể hiện thái độ rõ ràng của Nhà nước bằng công cụ kinh tế (thuế) nên thời gian xử lý ngắn hơn, hạn chế được tâm lý nặng nề đối với người có nghĩa vụ kê khai so việc xử lý thông qua con đường TA. Việc thu thuế cũng không loại trừ trách nhiệm hình sự, trách nhiệm hành chính và thu hồi tài sản nếu sau đó Nhà nước chứng minh được tài sản này do phạm tội, vi phạm pháp luật mà có. Trong trường hợp người có nghĩa vụ kê khai không đồng tình với quyết định thu thuế thì họ vẫn có thể khiếu nại hoặc khởi kiện ra Tòa hành chính để giải quyết. Nhược điểm là chưa thể hiện được thái độ thật nghiêm khắc của Nhà nước trong xử lý tài sản, thu nhập có dấu hiệu không minh bạch trong PCTN, có thể dẫn đến việc trùng lặp trong thu thuế hoặc bỏ lọt hành vi phạm tội trốn thuế. PA 2 chưa bảo đảm đầy đủ quyền được bảo vệ tài sản, thu nhập của người có nghĩa vụ kê khai thông qua thủ tục tố tụng tư pháp có tranh tụng công khai tại TA. Theo PA 2 sẽ phải sửa đổi Luật Thuế TNCN để bổ sung thu nhập chịu thuế và thuế suất. Quy định về thuế suất 45% như dự thảo Luật do Chính phủ trình cần được đánh giá tác động, nghiên cứu đầy đủ để đưa ra mức thuế phù hợp thực tiễn. Sau khi cân nhắc kỹ các ưu điểm, nhược điểm của từng PA, Ủy ban Tư pháp và Cơ quan trình DA đề nghị lựa chọn PA 1 vì có nhiều ưu điểm vượt trội hơn so các PA khác.
Bày tỏ quan điểm đồng tình với đề nghị trên, nhưng Tổng Thư ký QH Nguyễn Hạnh Phúc lại băn khoăn về tính khả thi. Tổng Thư ký QH tin rằng, cử tri cũng hoan nghênh PA 1, tuy nhiên, cơ quan kiểm soát tài sản theo dự thảo luật quy định thì không biết có thực hiện được không? Với cơ quan kiêm nhiệm thì xử lý rất khó vì trước các kỳ đại hội, bầu cử, đơn thư tố cáo tăng rất nhiều. Chưa kể, cấp dưới chuyển yêu cầu đưa cấp trên ra TA để xử lý về tài sản là khó chứ không dễ…
Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của QH Nguyễn Văn Giàu cho rằng, đây là vấn đề rất khó, vì vậy nên xin ý kiến Ban Chấp hành T.Ư Đảng, trên cơ sở đó triển khai để bảo đảm tính thống nhất cao. Chúng ta đưa PA này, PA kia, rồi tính khả thi thì không biết lúc nào mới xong. Chúng ta nên trở lại vấn đề gốc là kiểm soát dòng tiền và tài sản.
Trước nhiều ý kiến băn khoăn, Chủ nhiệm Lê Thị Nga lý giải, trong xử lý tài sản để PCTN, quan điểm của Đảng, Nhà nước là không phân biệt vị thế, chức vụ, quyền hạn. Luật đã giao cho cơ quan nào đó đứng ra khởi kiện thì phải làm. Hiện nay cũng có việc TA cấp huyện đi xử TA cấp tỉnh trong trường hợp oan sai. Đúng là tâm lý có như thế, nhưng giao thì phải làm. Đề nghị, các Ủy viên TVQH cho ý kiến cụ thể để tiếp thu, thiết kế PA, nếu không sẽ rất khó cho cơ quan thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo.
Đồng tình “quan điểm phải rõ ràng, khoản nào, điều nào, chứ không nói chung chung nữa”, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển cho hay, tôi chọn PA thu thuế TNCN. Nếu không giải trình hợp lý thì chuyển cho cơ quan thuế yêu cầu nộp thuế một lần và phạt việc trốn thuế, nộp chậm. Cứ luật thuế mà nộp, có khi vượt quá số tài sản mà không chịu kê khai. Việc chuyển hồ sơ sang tòa giải quyết thì thủ tục rườm rà, phức tạp.
Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, với tài sản do tham nhũng mà có, theo Luật PCTN hiện hành và dự thảo luật đều quy định rõ là tịch thu. Riêng với tài sản tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc thì đến nay pháp luật chưa có quy định để xử lý trong khi không loại trừ những tài sản này có nguồn gốc bất hợp pháp. Thực tế xử lý các trường hợp vi phạm nghĩa vụ kê khai và giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm thời gian qua cho thấy, có một số cán bộ công chức, viên chức có tài sản rất lớn nhưng không giải trình được hợp lý về nguồn gốc. Nhà nước cũng chưa có cơ sở pháp lý nào để xử lý vấn đề này. Do đó, quy định xử lý vấn đề này trong dự luật lần này là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác PCTN, phù hợp xu thế chung…
